Câu
chuyện ḍng sông
Chương bốn
Thức Tỉnh
Khi Tất
Đạt từ giă khu rừng trong đó có đức
Phật, đấng Toàn Thiện ở lại, và bạn
chàng cũng ở lại theo Ngài, chàng có cảm
tưởng rằng chàng vừa từ bỏ một
tiền kiếp lại sau lưng, trong cụm rừng. Khi
chàng từ từ bước trên đường,
đầu chàng nghĩ miên man về những điều
ấy.
Chàng nhận ra rằng chàng không c̣n là một người
con trai nữa, bây giờ chàng là một người đàn
ông. Chàng trực nhận rằng một cái ǵ đó từ
bỏ chàng, như một con rắn vừa thay vỏ.
Một cái ǵ đó không c̣n ở trong chàng nữa, một cái
ǵ đă theo chàng từ tấm bé và đă là một phần
của người chàng: ḷng ham muốn có bổn sư và
được nghe những lời chỉ giáo. Chàng đă
từ giă bậc thầy cuối cùng chàng gặp, cả
đến vị thầy cao cả nhất, khôn ngoan
nhất, thánh thiện nhất: đức Phật. Chàng
phải từ giă Ngài, chàng không thể chấp nhận
lời chỉ giáo của Ngài.
Con người suy tư ấy tiến bước chậm
răi và tự hỏi: ta muốn học cái ǵ từ những lời dạy và thầy học, và mặc dù
họ dạy ta rất nhiều điều, cái ǵ họ
không thể dạy cho ta? Và chàng nghĩ: chính là sự Ngă,
đặc tính và bản chất của nó mà ta muốn
biết. Ta muốn thoát khỏi Tự ngă, nhiếp phục
nó nhưng ta không thể, ta chỉ có thề lừa dối
nó, trốn thoát nó, lẩn tránh nó. Quả thế, không ǵ
trong vũ trụ xâm chiếm tư tưởng ta nhiều
như Tự ngă, bài toán khó giải ấy, vấn
đề tôi tồn tại, tôi là một và tách rời khác
hẳn bao kẻ khác, rằng tôi là Tất Đạt …
thật không có ǵ trong vũ trụ mà tôi biết ít hơn là
về chính tôi.
Đang đi chậm răi trên đường, chàng bỗng
đứng dừng lại, ư nghĩ vừa rồi
đập mạnh vào trí chàng, và một ư nghĩ khác theo
sau. Ấy là: lư do v́ sao tôi không biết ǵ về tôi, lư do v́
sao Tất Đạt đă vẫn xa lạ, lạc loài
đối với chính ḿnh chỉ do từ một
điểm, một điểm độc nhất – là tôi
sợ hăi chính tôi, tôi đang trốn chạy tôi. Tôi đang
t́m kiếm Đại ngă Tiểu ngă, tôi muốn tự
huỷ ḿnh, ra khỏi chính ḿnh, để mà t́m trong khu
vực thâm cùng xa lạ cái nhân của mọi pháp, linh
hồn, sự sống, sự thiêng liêng, sự tuyệt
đối. Nhưng khi làm thế, tôi tự đánh mất
chính tôi.
Tất Đạt nh́n lên quanh chàng, nụ cười thoáng
nở trên mặt. Một cảm giác tỉnh thức
từ giấc trường mộng chạy khắp
người chàng. Chàng lại tiếp tục bước,
nhanh nhẹn, như một người vừa biết ḿnh
phải làm ǵ.
Chàng thở mạnh và suy nghĩ: phải, ta sẽ thôi
trốn chạy bản thân ta, ta sẽ thôi nghĩ về Tiểu
ngă và những nỗi buồn nhân thế. Ta sẽ thôi
huỷ hoại thân này để đi t́m một màu
nhiệm nào đằng sau sự huỷ diệt. Ta sẽ
thôi học khổ hạnh hay bất cứ giáo lư nào khác. Ta
sẽ học chính ta, là người học tṛ của chính
ta; ta sẽ học ngay trong ta cái màu nhiệm của Tất
Đạt.
Chàng nh́n quanh như mới thấy vũ trụ lần
đầu. Thiên nhiên đẹp hẳn lên, kỳ lạ
nhiệm màu. Đây là màu xanh, đây là màu vàng, đây là màu
lục, trời và nước, cây và rừng, tất cả
đều đẹp, tất cả đều huyền bí
và quyến rũ và giữa tất cả các cái đó, chàng,
Tất Đạt, kẻ vừa giác ngộ, đang tự
t́m ḿnh. Tất cả sự vật, tất cả sắc
xanh hay vàng, ḍng sông hay rừng cây lần đầu tiên
diễn ra dưới mắt Tất Đạt. Chúng không
c̣n là phép lạ của thần Mara, chúng không c̣n là bức
màn huyễn hoá, không c̣n là những bề ngoài vô nghĩa mà
các người Bà
Chàng đi nhanh hơn và suy nghĩ, ta thật là ngu và
điếc. Khi một người đọc một bài
để học thuộc, nó không khinh thường
những từ ngữ và dấu chấm câu trong bài, không xem
chúng là ảo tưởng, t́nh cờ, chỉ là những cái
vỏ vô vị, mà trái lại, đọc chúng, học và
thích từng chữ. C̣n ta thích đọc quyển sách
vũ trụ và sách bản thân ta, mà lại đi khinh
thường những chữ và dấu hiệu. Ta gọi
thế giới hiện tượng này là ảo ảnh, ta
gọi mắt và lưỡi là sự t́nh cờ. Bây giờ
đă hết: ta đă tỉnh thức. Ta đă giác ngộ
và chỉ mới sinh ra ngày hôm nay.
Nhưng khi những tư tưởng đó đi qua
đầu Tất Đạt, chàng bỗng đứng
lặng yên, như có một con rắn đang nằm
chắn đường. Rồi bỗng nhiên điều
này khai thị trong chàng: chàng, mà quả thật là một
người mới giác ngộ hay vừa sinh ra, phải
bắt đầu cuộc đời lại từ
khởi thuỷ. Khi chàng rời vườn Lộc Uyển
sáng nay, khu vườn của bậc Toàn Giác, chàng có ư
định trở về với phụ thân, với quê
hương sau những năm dài khổ hạnh. Bây
giờ khi đứng im ĺm giữa đường, ư
nghĩ này đến với chàng: ta c̣n là ta thuở
trước, một người Bà
Tất Đạt đứng bất động, và trong
lúc ấy chàng cảm thấy lạnh cả người.
Tim chàng run lên, như một con vật nhỏ, một con
chim hay một con thỏ, khi nhận rằng chàng quá
Trong lúc đó, lúc vũ trụ quanh chàng tan ră, lúc chàng
đứng cô đơn như một ngôi sao trên nền
trời, ḷng chàng tràn ngập một cảm giác thất
vọng tái tê, nhưng chàng cũng cương quyết
hơn bao giờ. Đó là sự run rẩy cuối cùng
trước khi tỉnh thức, những đau đớn
cuối cùng của sự thoát h́nh. Lập tức, chàng
tiếp tục, và bắt đầu
bước nhanh hối hả, không hướng về quê
nhà, không trở lại thân phụ, không nh́n lui nữa.