Thích Nhất Hạnh
Đường
Xưa Mây Trắng
Chương hai
Chim Thên Nga Trúng
Tên
Ngày hôm sau, Svastika
thả trâu bên bờ sông và bắt đầu cắt cỏ
ngay từ buổi sáng.
Đến trưa nó đă cắt cỏ xong và nhét
đầy cứng hai cái giỏ. Để gánh cỏ bên
này sông, Svastika lùa trâu sang bên kia sông. Bên kia sông chỉ có
rừng mà không có ruộng lúa, thành ra Svastika thường cho
trâu ăn bên ấy để có chút th́ giờ ngả
lưng trên đám cỏ non bên bờ sông gió mát. Nó chỉ
đem theo chiếc liềm. Chiếc liềm đối
với nó rất quư giá v́ đó là phương tiện sinh
sống của nó.
Qua bên kia sông, Svastika dở nắm cơm mà Bala đă gói cho
nó từ hồi sáng trong một tờ lá chuối. Vừa
định bốc cơm ăn th́ nó nhớ đến
vị sa môn trong rừng. Nó nhớ đến Siddhatta. “Ḿnh
có thể đem cơm này chia xẻ với người
ấy. Người ấy chắc là sẽ không chê cơm
của ḿnh là hèn mọn đâu”.
Nghĩ như thế, Svastika gói nắm cơm trở
lại. Nó lùa đàn trâu về ăn phía cửa rừng.
Rồi nó theo lối cũ, t́m về chốn gặp gỡ
chiều qua.
Từ xa, nó đă thấy dáng của Siddhatta, ngồi
dưới gốc cây đại thọ pippala. Nhưng
Siddhatta không ngồi một ḿnh. Trước mặt Siddhatta
c̣n có một người khác. Đó là một cô bé trạc
tuổi Svastika, ăn mặc rất tươm tất. Cô
bé vận sari màu trắng đang ngồi nh́n Svastika ăn
cơm. Svastika dừng lại. Nhưng Svastika đă
ngửng lên, và đă trông thấy Svastika.
- Svastika!
Người ấy vừa gọi vừa đưa tay
vẫy ra hiệu cho nó lại gần. Cô bé cũng nh́n ra.
Svastika nhận ra cô bé nầy. Nó chưa biết tên cô bé
nhưng đă gặp cô bé một vài lần trên
đường làng. Svastika bước tới gần. Cô bé
ngồi xích ra một bên. Siddhatta chỉ một chỗ
ngồi trước mặt và ra hiệu cho Svastika ngồi
xuống. Trước mặt Siddhatta, có một mảnh lá
chuối tươi. Trên mảnh lá chuối là một
nắm cơm và một ít muối mè. Siddhattachỉ mới
bẻ nắm cơm ra làm hai chứ chưa bắt
đầu ăn.
- Em ăn cơm chưa? Siddhatta nh́n Svastika.
- Thưa chú, con chưa ăn.
- Vậy chúng ta cùng ăn cơm với nhau cho vui
được không?
Nói xong Siddhatta trao cho Svastika một nắm cơm. Svastika
cung kính chắp tay nhưng không nhận. Nó đưa
nắm cơm của nó ra:
- Con cũng có đem cơm theo đây.
Rồi nó mở gói cơm. Cơm của Svastika là cơm
gạo đỏ không trắng trẻo như cơm
của Siddhatta. Với lại nó không có muối mè. Nó
chỉ vài hạt muối trắng. Siddhatta mỉm
cười nh́n hai đứa trẻ:
- Vậy chúng ta gom lại và cùng ăn chung được
không? Nói xong Siddhatta lấy một nửa nắm cơm
hẳm của Svastika và ăn ngon lành. Svastika hơi bỡ
ngỡ; nhưng thấy Siddhatta ăn cơm rất tự
nhiên nó cũng đưa cơm lên ăn.
- Cơm của chú dẻo, mềm và thơm lắm, nó nói.
- Đó là cơm của Sujata đem cho, Siddhatta vừa nói
vừa nh́n cô bé.
À th́ ra cô bé này tên Sujata. Svastika nh́n kỹ lại. Cô bé này
lớn hơn ḿnh, có lẽ lớn hơn một hoặc
hai tuổi. Hai mắt cô ta to đen lay láy. Svastika ngừng
nhai, nói:
- Em có gặp chị mọt vài lần trên đường
làng. Em không biết chị tên Sujata.
Sujata nói:
- Chị là con gái ông hương cả làng Uruvela. C̣n em, có
phải
- Dạ.
Siddhatta ngừng nhai nh́n hai đứa trẻ mỉm
cười.
- Như vậy là ta khỏi giới thiệu hai con với
nhau. Nầy các con, thầy thường ăn cơm trong im
lặng. Những hạt cơm và những hạt mè mà các
con đem đến quư giá vô cùng. Ta muốn ăn cơm
trong im lặng để thấy được giá trị
của những hạt ấy. Sujata, chắc con ít có
dịp được ăn cơm gạo đỏ. Có
thể là con đă ăn cơm rồi, nhưng con nên ăn
một miếng cơm gạo đỏ của Svastika
đem đến. Ngon lắm đó con. Bây giờ chúng ta nên
im lặng mà ăn.
Xong bữa cơm thầy sẽ nói chuyện cho hai con nghe.
Siddhatta bẻ một miếng cơm từ nắm cơm
của Svastika và trao cho Sujata. Cô bé chắp tay thành búp sen, kính
cẩn nhận lấy. Ba người lặng lẽ
ngồi ăn cơm trong cảnh rừng trưa u tịch.
Sau khi cơm và muối mè đă hết, Sujata thu lượm
các mảnh lá chuối lại. Cô lấy b́nh nước
trong để bên cạnh, rót vào một cái bát bằng
đá duy nhất mà cô đem theo và dâng lên. Siddhatta tiếp
nhận bát nước và trịnh trọng đưa
mời Svastika. Svastika vội nói:
- Con xin mời chú, à quên… mời thầy uống
trước.
Siddhatta nh́n nó, ôn tồn nói:
- Con uống trước. Thầy muốn con uống
trước. Và ông nâng bát lên bằng cả hai tay.
Svastika hơi luống cuống nhưng không c̣n cách nào
từ chối. Nó chắp tay lại, đón lấy bát
nước và đưa lên uống một mạch cạn
chén, rồi trao bát lại cho Siddhatta, cũng bằng hai tay.
Siddhatta ch́a bát ra để Sujata rót bát thứ hai. Khi bát
nước đă đầy ông nâng lên với dáng
điệu cung kính và thong thả uống từng ngụm
nhỏ. Uống xong bát nước, Siddhatta lại ch́a bát ra
để Sujata rót cho bát thứ ba. Bát này Siddhatta đưa
lên mời Sujata. Sujata đặt b́nh nước xuống
trước mặt. Cô chắp hai tay và nhận lấy bát
nước. Hồi năy đến giờ mắt Sujata không
ngừng quan sát hai người. Bây giờ cô mới nâng bát
nước lên và uống từng ngụm nhỏ giống
như Siddhatta vừa uống. Sujata ư thức rằng
đây là lần đầu tiên cô đă uống nước
từ một cái bát mà một người thuộc hạng
ngoại cấp đă uống. Siddhatta là thầy ḿnh. Ông
đă uống th́ tại sao ḿnh lại không uống? Tuy
nhiên, cô bé không hề có cảm tưởng ḿnh bị ô
nhiễm. Bất giác cô đưa tay trái của cô ra, và
sờ vào đầu tóc của cậu bé chăn trâu
ngồi bên cạnh.
Cử chỉ rất bất ngờ, khiến cho Svastika
không tránh kịp, Sujata đă chạm được vào
đầu Svastika. Tay phải cô bé vẫn c̣n nâng bát
nước. Sujata thu tay trái lại. Với hai tay cô nâng bát
lên và uống hết nước trong chiếc bát. Cuối
cùng cô bưng bát đặt xuống gốc cây, và nh́n hai
người, mỉm cười.
Siddhatta gật đầu:
- Các con đă hiểu được lời ta nói. Con
người sinh ra không có giai cấp. Nước mắt
của người nào cũng mặn, máu của
người nào cũng đỏ. Chia người ra thành
giai cấp để mà kỳ thị lẫn nhau đó là
một điều sai lầm. Thầy đă thấy
được điều đó trong khi thầy thiền
quán.
Sujata trang nghiêm:
- Chúng con là học tṛ của thầy và chúng con tin lời
thầy dạy. Nhưng ở đời h́nh như không có
ai nghĩ như thầy hết. Ai cũng tin rằng
những người sudra và những người ngoại
cấp đă được sinh ra từ bàn chân của chúa
trời Phạm Thiên. Kinh điểm cũng nói như
vậy. Có ai dám nghĩ khác hơn đâu.
- Thầy biết. Nhưng sự thật là sự thật,
dù không có ai tin theo. Một điều sai lầm mà
được hàng triệu người tin theo th́ cũng
là một điều sai lầm. Các con phải có thật
nhiều can đảm mới có thể sống theo sự
thật.
Để thầy kể chuyện này cho các con nghe. Hồi
đó thầy mới có chín tuổi. Một hôm thầy
đang chơi thơ thẩn một ḿnh ở trong
vườn th́ có một con chim thiên nga từ trên trời
rơi xuống, ngay trước mặt thầy. Con chim có
vẻ đau đớn lắm. Nó quằn quại trên
mặt đất. Thầy chạy tới ôm nó lên, và
thấy có một mũi tên cắm sâu vào cánh nó. Thầy
cầm mũi tên trong tay, ngậm miệng lại, và rút
mạnh mũi tên ra. Con chim run bắn lên, và máu rỉ ra
ướt đỏ cả cánh chim. Thầy vội lấy
ngón tay cái ấn lên trên vết thương cho máu ngưng
chảy. Ôm con chim trong tay, thầy chạy vào nhà trong đi
t́m cô cung nữ Sundari. Thầy nhờ cô đi hái một
nắm lá dâu nhai nhỏ và rịt lên vết thương của
con chim. Con chim run rẩy. H́nh như nó bị lạnh.
Thầy cởi chiếc áo lông cừu ra, bọc chim vào cho
chim ấm, và đặt chim gần ḷ sưởi.
Siddhatta ngưng lại, nh́n Svastika:
- Svastika, ta chưa nói cho con biết là hồi đó ta là
hoàng thái tử, con vua Suddhodana ở thành Kapilavatthu.
Điều này Sujata đă biết rồi.
Thầy đang định đi kiếm cơm nguội
cho chim ăn th́ Devadatta đẩy cửa chạy vào,
Devadattalà em chú bác của ta, hồi đó tám tuổi. Tay
Devadatta c̣n cầm cung và tên. Devadattahỏi:
- Siddhatta, anh có thấy một con chim trắng rơi
xuống đâu đây không?
Ta chưa kịp trả lời th́ Devadatta đă nh́n
thấy con chim để gần ḷ sưởi ngự. Nó
định chạy tới dành lấy con chim. Ta vội
ngăn nó lại:
- Em không được lấy con chim. Con chim này là của
anh.
Devadattakhông chịu:
- Con chim ấy là của em. Chính em bắn nó rơi
xuống.
Lúc đó ta đứng chận trước mặt Devadatta,
cương quyết không cho nó rờ tới con chim. Ta nói:
- Con chim này bị thương. Anh cứu nó. Anh che chở
cho nó. Nó cần anh, chứ nó không cần em.
Devadatta là một đứa em cũng cứng đầu
lắm, nó có chịu thua đâu. Nó lại là một
đứa trẻ thông minh. Nó lư luận:
- Này nhé, anh nghe đây. Con chim này, khi nó c̣n bay trên trời, th́
nó không thuộc về ai cả. Em bắn nó rơi
xuống, th́ lư đương nhiên nó thuộc về em.
Nghe nói như thế, thầy tức lắm. Lư luận
của nó có vẻ vững chăi đanh thép, nhưng thầy
thấy nó có một cái ǵ sai sai ở trong ấy mà không
biết đích xác là sai ở chổ nào. Thầy thấy
nghẹn cả họng, và rất muốn thụi nó
một cái thật mạnh vào vai, nhưng thầy đă
không làm thế, thầy cũng không biết tại sao.
Bỗng nhiên thầy t́m thấy được cách trả
lời Devadatta. Thầy nói:
- Em cũng nghe anh nói đây. Thói thường, những
kẻ thương yêu nhau mới ở chung với nhau, c̣n
những kẻ ghét bỏ nhau th́ không bao giờ sống
chung với nhau. Em có ư dữ muốn bắn giết con
chim, như vậy em và con chim là những kẻ thù ghét nhau,
làm sao con chim có thể ở chung với em được.
Trong khi đó, anh cứu con chim, anh rịt vết
thương cho nó, anh sưởi ấm cho nó, và anh đang
đi kiếm thức ăn cho nó ăn… vậy th́ anh và con
chim là những kẻ biết yêu thương nhau, anh và con
chim có thể ở chung với nhau… như anh đă nói, con
chim nó cần anh, chứ nó không cần em.
Sujata vỗ hai tay lại với nhau kêu đốp
đốp:
- Thầy nói đúng lắm! Thầy nói đúng lắm!
Siddhatta quay sang nh́n Svastika:
- C̣n con , con thấy lư luận của
thầy thế nào?
Svastika ngẫm nghĩ. Một lát sau nó nói:
- Con … con cũng thấy thầy có lư. Nhưng con nghĩ
rằng ở đời ít ai chịu chấp nhận cái lư
ấy. Phần đông người ta theo lư luận của
Devadatta hơn.
Siddhatta gật đầu:
- Con nói đúng. Người đời phần lớn
đều hùa theo lư luận của Devadatta. Để
thầy kể tiếp cho các con nghe. Cuộc tranh chấp
giữa thầy và Devadatta không đi đến đâu, v́
vậy sau đó được đưa ra giữa
những người lớn. Hôm đó có buổi họp
trong chiều. Thầy th́ ôm con chim, c̣n Devadattath́ ôm cung tên,
cả hai chạy ùa vào nhờ các quan phán xử. Lúc ấy
phụ vương của thầy đang ngồi ở
giữa buổi chầu. Cuộc đàm luận việc
nước phải được tạm ngừng
lại. Các quan nghe xong lư luận của Devadatta, th́ nghe
đến lư luận của thầy. Họ bàn tán phân vân,
rất lâu, rất lâu, và chẳng đi đến kết
quả ǵ cả. Số người theo phe Devadatta rất
đông. Giữa lúc ấy th́ phụ vương của
thầy ngứa cổ. Ông ho lên mấy tiếng. Lập
tức các quan đều im lặng. Ai cũng nh́n vua. Và sau
đó, buồn cười chưa, một người
đều nghĩ lư luận của thầy đúng hơn,
và nên giao con chim cho thầy giữ. Devadatta tức lắm .
Thầy được con chim, nhưng cũng không thấy
vui mấy. Bởi v́ tuy c̣n nhỏ tuổi, thầy cũng
dư sức để biết rằng sự thắng
cuộc của thầy không được vẻ vang.
Người ta v́ nể phụ vương thầy mà cho
thầy thắng cuộc chứ không phải v́ họ
thấy lư luận của thầy là đúng.
- Buồn quá thầy nhỉ, Sujata buộc miệng.
- Buồn thật. Nhưng lúc đó nghĩ đến
sự an toàn của con chim, thầy cũng cảm thấy
được an ủi ít nhiều. Nếu không th́ con chim
đă bị đưa xuống nhà bếp để làm
thịt rồi.
- Ở đời, ít người biết nh́n bằng con
mắt thương yêu. V́ vậy họ ác độc
với nhau, họ không tha thứ cho nhau. Hồi ấy tuy
mới có chín tuổi, thầy đă thấy
được điều đó. Những kẻ yếu
đuối và đứng ở cô thế thường
thường là dễ bị bắt nạt và làm hại. Lư
luận của thầy hồi đó, bây giờ thầy
vẫn thấy có giá trị. Đó là lư luận của t́nh
thương yêu và sự hiểu biết. Đó là sự
thật có thể làm vơi bớt nỗi khổ của
mọi loài. Dù số đông không công nhận th́ đó
vẫn là sự thật. Cho nên thầy đă dặn các con:
Các con phải có thật nhiều can đảm mới có
thể đứng về phía sự thật mà bảo
vệ sự thật.
-
C̣n con chim, sau đó nó ra sao, hả thầy? Sujata
hỏi.
- Thầy nuôi con chim được bốn ngày. Khi thấy vết thương nơi cánh của
nó đă lành hẳn, thầy đă thả nó ra.
Thầy đă dặn nó bay thật xa để đừng
bị Devadatta bắn rơi một lần nữa.
Siddhatta nh́n hai đứa trẻ ngồi
trước mặt ḿnh. Cả hai đứa đang
ngồi trầm ngâm, không nói năng ǵ. Ông lên tiếng:
- Sujata, đă đến lúc con phải về nhà kẻo
mẹ con đợi. Svastika, con đi chăm
sóc đàn trâu của con đi. Và nếu chưa
cắt đủ cỏ th́ con hăy cắt. Ôm cỏ mà con cho
thầy hôm qua, thầy đă trải làm nệm ngồi,
tốt lắm. Đêm qua và sáng hôm nay thầy ngồi thiền
rất thành công và thầy đă đạt tới nhiều
cái thấy quan trọng. Công đức của con không
phải là nhỏ. Chừng nào thầy đạt
được đạo quả viên măn, thầy sẽ
đem dạy cho các con. Đến giờ
thầy thiền tọa rồi.
Svastika nh́n xuống. Quả
thật ôm cỏ đă được Siddhatta trải làm
nệm ngồi. Các lá cỏ đă
cuốn tṛn lại nhưng chắc chắn là cỏ c̣n
mềm. Cậu bé nghĩ là cứ ba hôm một
lần, cậu có thể dâng cho thầy một ôm cỏ
mới. Cậu đứng dậy cùng với Sujata, cậu
chắp tay vái chào Siddhatta. Sujata về
nhà, c̣n Svastika th́ lùa trâu về lại bờ sông cho trâu ăn cỏ.
chương năm
Bát Sữa Cứu Mạng
Từ hôm ấy về sau, mỗi ngày
Svastika đều có ghé vào rừng thăm Siddhatta.
Những hôm nào cắt được đầy gánh cỏ
th́ Svastika ghé vào và ăn trưa vói
Siddhatta. Nắng càng gay gắt th́ cỏ càng ít đi v́
vậy có hôm Svastika phải đợi đến xế
chiều mới vào thăm vị sa môn
trong rừng được. Có khi Svastika vào
rừng th́ gặp lúc Siddhatta đang ngồi thiền
tọa. Những lúc ấy cậu bé chỉ ngồi
ngắm Siddhatta một hồi rồi lặng lẽ đi
ra khỏi rừng, sợ làm phiền nhiễu đến
công phu thiền tập của thầy. Chỉ
khi nào vào rừng mà gặp Siddhatta đang đi kinh hành th́
Svastika mới dám đến gần để
được truyện tṛ chốc lát.
Năm bảy hôm một lần, Svastika cùng gặp Sujata
trong rừng. Hôm nào chị Sujata cũng đem dâng cho
Siddhatta một nắm cơm và một ít thức ăn,
hoặc muối mè, hoặc đậu phụng, hoặc
nước sốt cà – ri, có hôm chị
đem theo cả sữa hoặc để hồ hoặc
được phèn. Hai chị em đă từng có dịp nói
chuyện nhiều lần ở cửa rừng, bên cạnh
những con trâu ăn cỏ. Có khi Sujata
đi với cô em gái tên là Supriya, trạc chín mười
tuổi. Svastika nghĩ thầm là một hôm
nào đó nó cũng sẽ đưa các em nó vào rừng
để thăm Siddhatta. Nó sẽ ẳm con Bhima. Bala
sẽ dắt tay thằng Rupak. Thế nào chúng nó cũng lội qua sông
được ở khúc sông cạn nhất gần đó.
Sujata đă kể lại cho Svastika nghe những ǵ mà chị
ấy biết về vị sa môn tên
Siddhatta. Chị ấy đă làm quen với Siddhatta mấy
tháng nay rồi, và từ hôm ấy đến nay mỗi ngày
chị đều có đem cơm cúng dường Siddhatta
vào khoảng trước giờ ngọ. Cái
hôm đầu tiên mà chị Sujata được gặp
Siddhatta là một ngày rằm. Nghe lời mẹ,
chị Sujata mặc sari mới màu hồng, bưng một
mâm đồng đầy thức cúng vào cửa rừng
để cúng các thần linh. Trên mâm có bánh, có sữa, có
đề hồ, có mật. Đó là vào
khoảng giữa trời trưa. Trời
nắng chang chang. Mới tới bờ sông, Sujata
thấy một người nằm sóng soài dưới
nắng. Sujata đặt mâm xuống bên bờ cỏ và
chạy tới quan sát. Người này c̣n thoi
thóp thở. Ông ta ốm lắm, chỉ c̣n da bọc
xương. Hai mắt ông ta nhắm
nghiền. Má ông ta hóp hẳn lại
như người đă lâu ngày thiếu ăn. Tóc và
râu của ông ta ra dài, chắc đă lâu ngày rồi không
cạo. Nh́n cách phục sức của ông ta, Sujata biết
đây là một ông thầy tu núi. Vốn là một cô bé thông
minh, Sujata biết rằng ông này té xỉu v́ đói quá. Cô bé
liền cúi xuống lấy b́nh sữa rót đầy vào
một cái bát nhỏ đem theo. Rồi
cô kê bát sữa vào môi người kia và
đổ xuống từng giọt. Ban đầu
người ấy không đáp ứng. Nhưng
sau đó đôi môi động đậy và người
ấy há miệng ra. Sujata kê hẳn bát
sữa vào miệng người ấy và đổ sữa
vào từ từ. Người ấy
bắt đầu uống. Chẳng
mấy chốc bát sữa đă cạn.
Sujata ngồi xuống một bên bờ cỏ
để đợi phản ứng. Người kia từ từ ngồi dậy, mở
mắt. Thấy Sujata, người ấy mỉm
cười. Ông kéo chiếc khăn choàng lại trên vai,
ngồi xếp bằng lại trên bờ cỏ, trong tư
thế hoa sen, thân h́nh rất thẳng, và bắt đầu
thở. Thế ngồi của ông rất
vững và rất đẹp. Tưởng đây là
một vị thần linh của rừng núi hiện ra
để thử ḿnh, cô bé chắp hai tay
để lại xuống, nhưng người ấy
đă đưa một bàn tay ra ngăn lại.
Sujata c̣n ngẩn ngơ th́ người ấy lên tiếng
nhỏ nhẹ bảo cô:
- Con rót thêm cho ta một ít sữa nữa.
Sung sướng, Sujata rót sữa đầy
bát dâng lên. Người ấy tiếp
lấy và uống cạn. Sữa
thật là mầu nhiệm. Trong chưa đầy
một khắc đồng hồ, sức khoẻ
người ấy h́nh như đă được phục
hồi. Mắt người đó thật sáng. Nụ cười người đó thật
hiền. Sujata hỏi thăm về duyên
cớ tại sao người ấy ngất xỉu
giữa đường. Người ấy nói:
- Ta tu ở trong rừng này. V́ tu khổ
hạnh lâu ngày nên thân thể ta yếu ṃn. Hôm nay ta
đă quyết định xuống xóm để hoá trai,
nhưng đi đến đây th́ kiệt sức. May mà con
đến kịp để cứu ta.
Ngồi trên bờ sông, người ấy
kể cho Sujata nghe sơ lược về cuộc
đời tu hành của ông. Nhờ đó mà Sujata
biết được rằng vị sa môn mà ḿnh đă
cứu thoát chết tên là Siddhatta, con của một vị
quốc vương đang trị v́ ở nước
Ca-tỳ-la-vệ, Sujata ngồi nghe rất chăm chú,
Siddhatta nói với cô bé:
- Ta đă thấy rằng kềm chế xác thân không
phải là con đường có thể giúp con người
đạt Đạo. Thân thể không
phải chỉ là một dụng cụ. Thân thể là đền thờ của tâm linh, thân
tể là chiếc thuyền vượt biển. V́
vậy ta đă từ bỏ con đường kềm
chế xác thân bằng sự đói khát và bằng sự
chịu đựng. Ta đă quyết định mỗi
ngày sẽ xuống xóm để hoá trai vào giờ ngọ.
Sujata chắp tay:
- Nếu thầy cho phép th́ mỗi ngày con sẽ đem dâng
cúng thực phẩm cho thầy. Thầy cứ ở trong
rừng mà hành đạo, đừng xuống xóm
để khỏi mất th́ giờ. Nhà con cũng gần
đây thôi, và ba mẹ con cũng sẽ bằng ḷng cho con
mỗi ngày đem cơm dâng cúng cho thầy.
Siddhatta im lặng. Một lát sau, ông nói:
- Ta vui ḷng nhận cơm cúng dường của con mỗi
ngày. Nhưng ta cũng muốn thỉnh thoảng đi vào
xóm để khất thực và tiếp xúc với bà con
trong xóm. Hôm nào con đưa ta tới nhà con nhé. Ta muốn
làm quen với ba và mẹ của con. Ta cũng muốn
gặp các em bé khác trong xóm.
Sujata mừng rỡ. Cô bé chắp tay bái tạ. Cô rất vui khi nghĩ
đến lúc được vị sa môn
này ghé lại nhà và thăm ba mẹ của cô. Cô không nghĩ
rằng cúng dường cho vị sa môn
này là tốn kém. Gia đ́nh cô ta là một trong
những gia đ́nh khá giả nhất ở Uruvela. Nhưng Sujata không muốn nói điều ấy ra.
Cô nghĩ đây là một ông thầy tu núi
rất quan trong gấp mấy lần cúng dường các
vị thần núi thần rừng. Sau này mà Siddhatta t́m
được Đạo th́ cuộc đời sẽ
được vơi bớt bao nhiêu là nỗi khổ.....
Siddhatta đă chỉ cho Sujata rặng núi Dangsiri nơi có
những hang động mà Siddhatta đă từng cư trú
để hành đạo. Rồi ông nói:
- Bắt đầu từ hôm nay, ta sẽ không cư trú
ở đó nữa. Bên bờ sông, có một khu
rừng rất mát và có một cây pippala thật sum xuê. Ngồi dưới gốc cây ta có thể thấy
được cả ḍng sông. Ta đă chọn nơi
ấy để tu hành. Mai mốt khi con đem theo thức ăn cúng dường cho ta, con
sẽ đem tới đấy. Để ta đưa con
đi xem qua chỗ ấy cho biết.
Rồi
- Vậy đây là nhà mới của thầy, có phải
thế không?
Sujata nh́n Siddhatta với hai mắt to và tṛn lấp láy.
Mỗi ngày con sẽ vào đây thăm thầy.
Siddhatta gật đầu. Ông đưa
tiễn Sujatara cửa rừng, rồi trở về
gốc cây ngồi thiền tọa.
Từ hôm đó, ngày nào Sujata cũng mang cơm hoặc bánh
vào cúng dường vị sa môn,
trước khi mặt trời đứng bóng. Có khi cô bé
mang theo cả sữa, hoặc đề
hồ. Có khi Siddhatta cầm bát tự ḿnh
đi vào làng khất thực. Ông đă gặp
đựoc cha mẹ của Sujata, và biết rằng cha
của Sujata là vị hương cả trong làng. Sujata
cũng đưa cho ông đi và gặp những đứa
trẻ khác mà cô bé quen ở trong xóm. Cô cũng đưa ông
ta tới nhà người thợ cạo và nhờ
người này cạo sạch tóc và râu cho vị sa môn. Sức khỏe của
Siddhatta phục hồi thật mau chóng. Siddhatta cũng
cho cô bé thí chủ biết rằng công phu thiền quán
của người đang mang lại nhiều hoa trái quan
trọng. Cho đến một hôm, Sujata được
gặp Svastika.
Hôm ấy Sujata đến sớm và đă
được Siddhatta nói cho nghe về cuộc gặp
gỡ với Svastika chiều hôm trước. Sujata vừa mới ngỏ ư muốn
được gặp Svastika th́ Svastika đă hiện ra
trong rừng. Sau này có dịp gặp Svastika, Sujata
đă hỏi thăm về các em của Svastika. Và Sujata cũng đă cùng với Purna tới nhà
Svastika chơi. Purna là con hầu mới của Sujata.
Con hầu cũ, tên là Radha, đă bị bệnh
thương hàn chết cách đây hai tháng. Trong
những lần thăm viếng sau này Sujata đă đem cho
các em của Svastika một ít áo quần cũ nhưng
lại rất tốt. Và Sujata đă ẵm bé Bhima
trước sự ngạc nhiên của con hầu Purna.
Sujata dặn Purna đừng mách cho ba mẹ cô biết là cô
đă ẵm trong tay một em bé ngoại
cấp.
Một bữa trưa hôm nọ, bọn trẻ rủ nhau
vào thăm Siddhatta khá đông. Các em của
Svastika đều có mặt. Sujata rủ theo
Balagupta, Vijayasena. Ulluvillike và Jatilika. Bốn người này đều là bạn gái
của Sujata. Sujata cũng mời
được chị họ là Nandabala cùng đi. Chị Nandabala đă mười sáu tuổi. Anh Nalaka năm nay đă mười bốn. C̣n Subash mới chín tuổi. Mười
một đứa ngồi thành một ṿng cung trước
mặt Siddhatta.
Hôm ấy ngoài ngoài thức ăn đem theo
để cúng dường vị sa môn, bọn trẻ
c̣n đem theo thức ăn trưa của chúng. Sau khi dâng
cơm cho Siddhatta, bọn trẻ cũng mở thức ăn của ḿnh ra ăn trong yên lặng. Bala
và Rupka đă được anh dặn ḍ và huấn
luyện kỹ càng rồi cho nên chúng ngồi ăn thật
nghiêm trang. Bé Bhimba mở to mắt nh́n mọi người:
chưa bao giờ bé thấy nhiều người như
thế. Bé ngồi thật ngoan trong ḷng Svastika và không hề
khóc.
Hôm ấy Svastika đă cúng dường một
ôm cỏ mới cho Siddhatta. Hôm ấy
Svastika cũng đă nhờ đứa bạn chăn trâu
của nó là thằng Gavampati coi trâu dùm trong giấc trưa.
Ngoài ruộng trời đă nắng gắt lắm nhưng
trong rừng bọn trẻ đang cùng với vị sa môn ngồi trong bóng cây im mát. Cây pippala này
lớn quá, cành lá xoè ra che mát cả một vùng lớn
bằng cả mười mấy căn nhà.
Bọn nhỏ chia xớt thức ăn
cho nhau. Rupka và bé Bala hôm nay được ăn
bánh chappati với nước xốt cà-ri. Chúng cũng
được ăn cơm trắng
chấm muối đậu phụng và muối mè. Sujata và Balagupta đă đem đủ nước
uống cho mọi người. Không khí ở đây
thật lặng lẽ, nhưng niềm vui ở đây
thật lớn lao.Hôm ấy theo lời
của Sujata thỉn cầu, Siddhatta đă kể cho bọn
trẻ nghe về cuộc đời của ḿnh.
Bọn trẻ đă ngồi nghe say mê từ đầu
đến cuối.
chương
sáu
Bóng Mát Cây Hồng Táo
Hồi c̣n chín tuổi, Siddhatta đă nghe
kể lại rằng ngày có mang Siddhatta, mẹ của
Siddhatta đă nằm mộng thấy một con voi trắng
sáu ngà từ trên trời đi xuống. Trên không nhă nhạc
vang lừng và tiếng ca hát chúc tụng của chư thiên vọng lên không ngớt. Con voi
trắng đi xuống càng lúc càng gần, da của nó
trắng như tuyết trên đỉnh núi và ṿi của nó
quấn một đóa sen hồng. Con voi tới gần bà,
đưa đóa hoa chạm vào người bà. Rồi con
voi ấy đi vào trong bà. Tự nhiên bà
thấy trong người sảng khoái lạ thường.
Bà có cảm tưởng rằng từ nay bà sẽ không bao
giờ c̣n khổ đau, lo lắng, giận dữ và
phiền muộn nữa.Bà thức giấc. Chưa
bao giờ bà cảm thấy hạnh phúc như thế.
Bà trỗi dậy. Những tiếng hát
ca của chư thiên và nhạc trời
êm ái c̣n như văng vẳng bên tai bà. Bà
đi t́m vua Suddhodana và kể cho vua nghe về giấc
mộng. Vua chia sẻ niềm vui với
bà. Sáng hôm ấy, vua với những
đạo sĩ và những thầy bà la môn nổi
tiếng ở kinh đô vào cung để nhờ đoán
mộng. Sau khi đă nghe kể về giấc mộng
của hoàng hậu, các vị đều nói:
- Tâu bệ hạ, hoàng hậu sẽ hạ sinh một hoàng
nam. Thái tử sau này sẽ là một
người xuất chúng. Thái tử có
thể sẽ là một vị chuyển luân thánh
vương trị v́ cả bốn cơi; thái tử cũng có
thể sẽ đi tu và trở thành vị lănh đạo
tinh thần cho cả cơi người và cơi trời. Cơi
đất của chúng ta, tâu bệ hạ, đă chờ
đợi từ lâu rồi một người như thái
tử.
Vua Suddhodana rất vui mừng. Sau khi
hội ư với hoàng hậu, vua cho lệnh lấy bớt
tài vật trong kho ban phát cho những người ốm
đau và bệnh tật trong xứ. Thần
dân ở vương quốc Sakya đều
được thấm nhuần ơn dức của vua và
hoàng hậu.
Mẹ của Siddhattatên là Maha Maya người
nước Koliya. Hoàng hậu Maya là
một người đức hạnh. Bà
thương yêu con người, nhưng bà cũng biết
thương yêu các loài cầm thú và cỏ cây. Mùa xuân năm
sau, đúng vào ngày trăng tṛn tháng tư, hoàng hậu hạ
sinh thái tử trên đường từ Kapilavatthu về
thủ đô Ramagama của vương quốc Koliya quê
hương của bà.
Tục lệ của nước bà là người con gái có
chồng phải về sinh con tại nhà cha mẹ. Trên
đường đi, bà đă ghé vào nghỉ tại
vườn Lumbini. Trong vườn muôn hoa đang nở
rộ, chim chóc đang ca hát vang lừng. Những con công x̣e
đuôi rực rỡ trong nắng mai. Thấy một cây Vô
Ưu hoa nở rực đầy cành, bà bước
tới. Khi tới gần cây nầy, bà
thấy hơi lảo đảo. Bà vội đưa
tay nắm chặt một cành cây vô
ưu. Một giây sau đó, bà sinh
Hôm đó tất cả quần thần đều
được nghe tin, mọi người đều
đến chúc mừng vua và hoàng hậu. Vua
Suddhodana truyền mời các ông thầy tướng
giỏi đến coi tướng cho Siddhatta. Ông
thầy nào cũng nói rằng Siddhattacó tướng của
một vị chuyển luân thánh vương, và cũng
đều tiên đoán rằng thái tử sẽ là một v́
vua trị v́ không phải một phương mà cả bốn
biển.
Một tuần lễ sau đó, có một ông đạo
sĩ bà la môn tên là Asita Kaladevala đến thăm. Đạo sĩ Asita là một ẩn sĩ trên
núi. Vị đạo sĩ này đă già lắm,
lưng ông đă c̣m. Ông phải chống
gậy đi từ trên núi xuống.
Khi được quân hầu báo tin, vua
Suddhodana đích thân ra khách đường chào ông và
đưa ông vào cung thăm thái tử. Ông
nh́n thái tử một hồi mà không nói năng ǵ. Bỗng nhiên ông nấc lên khóc. Thân h́nh ông rung rung trên chiếc gậy. Vua hoảng
kinh, hỏi:
- Tại sao, tại sao thầy khóc như thế? Có
điều ǵ không hay sẽ xảy ra cho trẫm hoặc
cho thái tử đây không?
Đạo sĩ Asita lấy tay quệt
nước mắt. Ông lắc đầu:
- Tâu bệ hạ không có chuyện ǵ xấu cả. Tôi khóc là khóc cho số phận tôi. Tôi biết
thái tử sau này sẽ thành một bậc vĩ
nhân, thấu suốt được mọi lẽ huyền
vi trong vũ trụ. Thái tử sẽ không làm vua đâu: thái
tử sẽ làm một vị đạo sĩ lấy
trời đất làm quê hương, lấy muôn loài làm thân
tộc. Tôi khóc là v́ tôi sẽ chết trong nay mai, và chẳng
có diễm phúc được nghe tiếng nói chân thốt ra
từ miệng Người. Bệ hạ có phúc lớn
lắm, nước nhà có phúc lớn lắm mới có
được thái tử.
Tâu xong đạo sĩ Asita lập tức rời bỏ
hoàng cung để về núi: vua Suddhodanat́m đủ
mọi cách để lưu ông lại, nhưng vua không thành
công.
Cuộc viếng thăm của đạo
sĩ Asita làm vua bâng khuâng. Vua không muốn rằng sau
này Siddhatta đi tu. Vua chỉ muốn sau
này Siddhatta nối nghiệp vua để làm vua, và mở
rộng bờ cơi. Vua nghĩ rằng vị đạo
sĩ Asita chỉ là một đạo sĩ trong hàng trăm
hàng ngàn vị đạo sĩ khác. Có thể
là ông nói sai. Và có thể những vị
đạo sĩ khác đă nói đúng. Nghĩ như
thế, vua thấy yên dạ.
Hoàng hậu Maya sinh thái tử được
tám ngày th́ mất. Cả nước
thương tiếc bà. Vua Suddhodana
tuyển ngay em ruột của bà là bà Mahapajapati vào cung và
đưa lên ngôi hoàng hậu. Phu nhân
Pajapati cũng được gọi là Gotami. Bà thay thế chị để chăm sóc Siddhatta.
Siddhatta là cháu gọi bà bằng d́, nhưng bà thật sự
xem Siddhatta như con ruột của chính bà. Lớn lên,
Siddhatta đă nhiều lần hỏi bà về mẹ. Siddhatta biết rằng d́ Gotami thương mẹ
lắm và cũng biết rằng trong trời đất có
lẽ ngoài d́ Gotami không ai có thể thương ḿnh bằng
mẹ của ḿnh. Được săn sóc và
thương yêu, Siddhatta lớn lên rất mau.
Một hôm đang ngắm Siddhatta chơi ngoài vườn
ngự, bà Mahapajapati nghĩ:
- Đă đến lúc ḿnh có thể dạy cho con trai đeo
ṿng và đeo ngọc.
Bà truyền thị nữ đem đủ các
thứ ṿng và chuỗi đến để bà đeo
thử cho Siddhatta. Bà thử hết mọi loại
ṿng vàng và một loại chuỗi ngọc, nhưng không
thứ nào đeo vào mà có thể làm cho Siddhatta đẹp
hơn và dễ thương hơn, Siddhatta cũng tỏ ư
không thích các loại trang sức này. Cuối cùng Gotami
nhận thấy rằng cứ để cho Siddhatta tự
nhiên th́ Siddhatta lại đẹp hơn và dễ
thương hơn, và bà truyền lệnh cất hết
các thứ ṿng vàng và chuỗi ngọc.
Đến tuổi đi học, Siddhatta
được học đọc, học viết, học
vẽ, học âm nhạc và học thể thao. Siddhatta
được học chung với các
vương tử khác trong ḍng họ Sakya. Tất cả
đều là con trai. Trong số các bạn học của
Siddhatta, có Devadatta, Kaludayu và Kimbila. Devadatta là em
chú bác của Siddhatta. Kaludayi là con của một
vị đại thần trong triều, Kimbila là một
người em cô cậu của Siddhatta. V́ tư chất
thông minhh, Siddhatta học rất mau chóng. Thầy
dạy chữ của Siddhatta là giáo sư Visvamitra.
Devadatta đă là một đứa trẻ thông minh
đối với ông, nhưng Siddhatta mới là đứa
trẻ làm cho ông kinh ngạc. Ông chưa bao
giờ dạy một đứa trẻ thông minh
đến như thế.
Năm lên chín, Siddhatta được cùng các bạn đi
dự lễ cày ruộng đầu năm. Ba Gotami đă
tự tay mặc áo và mang giầy cho
Siddhatta. Các bạn cùng lớp học đều
được đi theo Siddhatta. Chính vua Suddhodana sẽ đứng ra chủ
tọa buổi lễ này.
Các vị đạo sĩ và tu sĩ Bà-la-môn
ở những cấp cao đều được mời
tới tham dự.
Các thầy mặc áo và đội mũ
rất sặc sỡ. Buổi lễ
được cử hành ở những thửa ruộng
tốt nhất của vương quốc không xa ṿng ngoài
hàng thành là mấy. Đây là mùa xuân. Cờ xí treo đầy đường
đầy ngơ. Thức ăn
thức uống và rượu được bày la liệt
trên các đài cúng thần. Các đội âm
nhạc và ca vũ chia nhau đi các ngă đường
để giúp vui cho ngày hội. Không khí tưng
bừng náo nức. Các thầy Bà la môn
xướng tụng rất uy nghiêm.
Phụ vương của Siddhatta mặc áo
hoàng bào và các vị đại thần trong triều
phục lớn đều đang đứng xoay mặt
về phía lễ đài. Siddhatta đứng với các
bạn phía sau, một bên là Devadatta, một bên là Kaludayi. Các
thị nữ nói rằng sau buổi lễ th́ sẽ có
ăn cỗ, và cỗ sẽ được bày ngay trên các
băi cỏ. Siddhatta thích lắm, v́ ít khi Siddhatta có dịp
được ngồi trên băi cỏ mà ăn cơm,
nhưng các thầy tụng kinh lâu quá, bọn trẻ nóng
ruột chờ không nỗi. Chúng rủ nhau
đi chơi. Kaludayi kéo tay Siddhatta. Bọn trẻ kéo nhau về phía có ca vũ và âm
nhạc. Trời đă bắt
đầu nắng gắt. Áo quần các
nhạc công đều đă ướt đẫm mồ
hôi. Trán các nàng vũ nữ cũng
lấm tấm mồ hôi. Chạy chơi một
hồi lâu, Siddhatta cũng thấy nóng bức. Siddhatta bỏ các bạn đến núp nắng
dưới một cây táo đỏ bên đường.
Dưới bóng cây im mát, Siddhatta cảm thấy dễ
chịu. Vừa lúc ấy bà Gotami đi
đến. Bà nh́n Siddhatta:
- Mẹ đi t́m con từ hồi năy. Con đi đâu lâu
thế? Có lẽ con nên trở về dự cho xong buổi
lễ để cho phụ vương vui ḷng.
- Thưa mẹ, buổi lễ kéo dài quá. Các
thầy đọc kinh ǵ mà lâu vậy hả mẹ?
- Họ đọc kinh Vệ Đà đó con, Kinh đó
nghĩa lư huyền diệu lắm. Mai này con sẽ
được học. Kinh này do chính Thượng
Đế Brahma mặc khải cho các thầy Bà-la-môn tự
không biết bao nhiêu đời rồi.
- Thế sao phụ vương không đọc kinh mà
lại phải mời các thầy ấy đọc thưa
mẹ?
- Chỉ những người sinh ra trong ḍng họ Bà-la-môn
mới có quyền xướng tán và đọc tụng kinh
này thôi con ạ. Họ thuộc giai cấp tăng lữ.
V́ vậy các nhà chính trị như phụ vương con uy
quyền nhiều như thế mà cũng cần phải
nhờ tới họ.
Siddhatta suy nghĩ về những điều
mà bà Gotami vừa nói. Cậu lặng yên hồi lâu
rồi chắp tay hai tay lại:
- Xin mẹ trở lại với phụ vương con
đi. Mẹ xin phép cho con được ở lại
đây chơi. Ngồi dưới cây hồng táo này con
thấy vui và khỏe quá thưa mẹ.
Ch́u con, bà Gotami gật đầu. Bà lấy bàn tay vuốt lại tóc trên đầu Siddhatta,
mỉm cười rồi trở lại lối cũ.
Các thầy Bà la môn đă kết thúc việc
đọc kinh. Vua Suddhodana đă bước xuống
ruộng, nắm lấy cán cày, và với sự phụ tá
của hai vị vơ quan, đi luống cày đầu tiên
của mùa làm ruộng mới. Quần chúng
hoan hô vang dội. Các nông dân trong vùng bắt đầu
xuống ruộng làm theo vua, cày những
luống đầu tiên trên ruộng họ.
Nghe tiếng ḥ reo, Siddhatta cũng chạy ra đứng
ở bờ ruộng. Cậu thấy một con trâu đang
nặng nhọc kéo cày, theo sau là một
bác nông dân thân h́nh lực lưỡng, nước da như
đồng đen. Tay trái bác cầm cày, tay
phải bác cầm roi quất vào lưng trâu. Trời
nắng gắt và mồ hôi ông ta chảy ra nhễ nhại.
Đất lật ngửa rẽ ra thành luống hai bên
lưỡi cày, thật đẹp. Có những con giun
bị lưỡi cày xắn làm hai khúc, quằn quại trên
luống đất mới cày. Có những con chim bay sà
xuống xuống thấp, mổ những con giun và
đứng ăn giun trên luống
đất mới.
Rồi cậu thấy một con chim lớn sà xuống,
cặp một con chim nhỏ bay lên.
Siddhatta đứng xem mải mê một hồi ngoài
nắng, và đến lượt cậu, cậu cũng
thấy mồ hôi chảy ướt trong người.
Trời nóng quá, Siddhatta chạy về núp ở dưới
cây hồng táo. Những h́nh ảnh mà cậu
vừa chứng kiến đối với cậu thật
là mới lạ. Những h́nh ảnh ấy
kích thích cậu. Siddhatta tới dưới cây hồng
táo, ngồi xếp bằng và nhắm mắt lại
để chiêm nghiệm về những ǵ đă thấy.
Cậu ngồi rất thẳng, rất đẹp và khá
lâu. Khắp nơi quần chúng đă bắt đầu
tập họp ca hát, đàn địch, nhảy múa. Có
những người đă bắt đầu dọn cỗ
bàn trên những bờ ruộng hay dưới những bóng
cây. Nhưng Siddhatta vẫn ngồi yên chăm chú vào
những h́nh ảnh trong nội tâm, không nghe thấy ǵ.
Một lát sau, khi vua và hoàng hậu tới cây hồng táo
để t́m con th́ Siddhatta vẫn c̣n ngồi đó. Hoàng
hậu Gotami cảm động đến muốn khóc khi
thấy Siddhatta ngồi đẹp như bức
tượng nhỏ dưới gốc cây, nhưng vua
Suddhodana th́ khác. Vua cảm thấy lo ngại, chín tuổi mà
con ḿnh đă biết ngồi trầm tư như thế
th́ lời ông đạo sĩ Asita có thể thành sự
thực. Phiền muộn, vua truyền lấy xa giá về
cung trước, không ở lại dự tiệc trên băi
cỏ với quần thần.
Một đám trẻ con dân dă đi ngang qua đùa giỡn
lớn tiếng. Bà Gotami đưa tay ra
hiệu cho bọn trẻ im lặng. Bà
chỉ cho bọn trẻ thấy Siddhatta đang ngồi
dưới gốc hồng táo. Bọn trẻ
đứng lại im lặngnh́n, bỗng nhiên Siddhatta
mở mắt. Thấy hoàng hậu, thái tử mỉm
cười:
- Mẹ ơi, đọc kinh cũng không giúp
được những con chim và những con giun, mẹ
ạ.
Siddhatta đứng dậy chạy đến cầm tay bà
Gotami. Cậu nh́n bọn trẻ con nhà dân dă đang
đứng yên nh́n cậu.
Các em bé này cũng trạc tuổi với Siddhatta nhưng
ăn mặc rách rưới, mặt mày lấm láp và tay chân gầy ốm.
Nh́n lại sắc phục của ḿnh, Siddhatta thấy
ngượng. Tuy nhiên cậu rất ưa
chơi với bọn này. Siddhatta cười và
đưa tay vẫy bọn trẻ. May cho Siddhatta là có một đứa con trai
cười đáp lại. Được khuyến
khích bằng nụ cười đó, Siddhatta quay lại xin
phép mẹ cho bọn trẻ con được tới tham
dự cuộc vui trên băi cỏ với ḿnh.
Bà Gotami lưỡng lực một chút rồi
gật đầu ch́u ư thái tử.