Giọt
Nước Cành Dương
--- o0o ---
Cho hay giọt nước cành
L
Nguyễn Du
Đúng vào hôm tôi vừa ở
Phật Học Đường Báo Quốc về th́ Vĩnh
đến thăm. Anh đến mang cho tôi một chồng
sách Phật viết bằng tiếng Pháp mà anh mới
gởi mua ở tận xứ xa. Anh cũng không quên mang
tặng chú Tâm Măn một cuốn tự điển Pháp
Việt mới xuất bản, bởi v́ anh biết chú Măn
đang cần cuốn này để học thêm Pháp văn.
Vĩnh cười nói với chú Măn:
- Pháp văn của chú đă khá lắm rồi
đấỵ Truyện của Alphonse Daudet mà chú có thể
đọc không cần tự điển rồi cơ mà.
Nhưng mà Hán văn của tôi c̣n tệ lắm. Học
chóng quên quá. Chẳng biết bao giờ tôi có thể
đọc được sách Hán văn như các chú.
Tôi cũng cười:
- Anh chẳng lo. Cứ chịu khó theo phương pháp
của tôi đă bày cho mà học. Với cái thông minh của
anh, có lẽ chẳng bao lâu anh vượt được
cả chú Măn nữa đấy.
Vĩnh thông minh thật. Độ tôi c̣n ở chùa (chưa
đuợc vào nội trú Phật học đường),
mỗi tuần anh đến hai lần học với tôi;
thế mà chỉ trong ṿng ba tháng thôi, anh đă có thể
đọc nhấp nhem được quyển “Phật
giáo sơ học khóa bản” viết bằng chữ Hán. Anh
học chữ Hán bởi v́ anh cố công muốn nghiên
cứu giáo lư đạo Phật. Gần đến kỳ
thi tú tài phần hai rồi mà anh vẫn không bỏ Hán
văn. Anh bảo:
- Đậu hay không đậu chả cần lắm.
Cần giỏi Hán văn để mà nghiên cứu
đạo Phật cho đuợc đă.
Người thanh niên vui tính ấy đă xem chúng tôi hơn
cả anh em ruột thịt. Chúng tôi quen biết anh trong
một trường hợp khá đặc biệt. Nụ
cười của Vĩnh thật có duyên. Khuôn mặt anh
sáng sủa, thông minh. Đôi mắt hiền dịu, bộc
lộ được cả những cảm t́nh thành
thật của anh. Anh rất vui tính. Trong giọng nói
ấm áp của anh thỉnh thoảng được
điểm thêm một tiếng cười trong trẻo.
Sáu tháng đă qua, từ ngày chúng tôi biết anh. Chú Măn
rất có cảm t́nh với Vĩnh. Vài ba hôm không thấy
anh tới, chú đă nhắc. Bởi v́ Vĩnh thành thực,
dễ thương và vui tính lắm. Nói chuyện với
anh, ai cũng mến ưa anh. Ấy thế mà cậu con
trai kia đă có lần chán đời, suưt “cắt tóc đi
tu” cơ đấy. Viết chuyện riêng của anh lên
đây, không biết Vĩnh có giận hay không. Nhưng tôi
nghĩ rằng có lẽ anh không giận.
Hôm ấy tại chùa Linh Quang (Huế) có đại hội
bất thường của Giáo hội Thừa Thiên,
Thượng tọa và các thầy Tỳ kheo đều
đă đi dự hội từ hồi sáng. Chùa vắng,
chỉ c̣n có chú Tâm Măn và tôi ở nhà. Tôi đang chép bài th́ chú
Tâm Măn vào báo có một người khách.
- Một thanh niên. Anh ấy hỏi thầy nhưng thầy
đi vắng. Em không biết có nên mời anh ấy ở
lại không.
Tôi buông bút, đáp:
- Chú cứ mời người ta ở lại đi.
Mời vào nhà Lạc nghĩa ngồi chơi. Lát nữa tôi
ra nhé.
Một lát sau, tôi mặc áo dài đi ra. Chàng thanh niên vẫn
ngồi nh́n bức họa đức Quán Thế Âm, nét
mặt trầm tư. Thấy tiếng động anh
ngoảnh lại và đứng dậy. Tôi mời anh
ngồi, rót nước mời anh uống và hỏi anh có
chuyện ǵ gấp cần phải thưa thầy ngay không.
Anh vội vàng trả lời là không có việc ǵ cần làm.
Thế rồi anh lại ngồi yên. Tôi cũng ngồi yên,
không hỏi thăm ǵ nữa, để mặc cho anh
ngồi ngắm một cách thiếu tự nhiên những
đồ vật trang trí trong nhà.
Anh chợt hỏi:
- Chú đi tu đă được mấy năm rồi,
thưa chú?
Tôi nh́n anh đáp:
- Dạ, tôi xuất gia đă gần ba năm rồi.
- Chú xuất gia từ lúc mấy tuổi?
- Mười chín.
- Thế là năm nay chú hăm hai. Tôi cũng mới hăm
ba, suưt sóat tuổi chú.
Và anh làm thân ngay:
- Vậy xin chú cứ xem tôi như anh em và đừng
giận nếu tôi có hỏi những câu có vẻ ṭ ṃ nhé.
Tôi cười:
- Đâu dám, anh cứ hỏi.
Trầm ngâm một lát anh thân mật:
- V́ sao chú đi xuất gia?
Tôi dương mắt nh́n anh, và hơi khó chịu một
tí. Nhưng tôi làm vui ngay và trả lời một cách
thẳng thắn:
- V́ tôi mến đạo Phật, mến nếp sống
giải thóat.
- V́ sao chú mến được nếp sống giải
thóat?
- Tôi sinh trưởng trong một gia đ́nh Phật tử.
Tôi được đọc một ít sách báo Phật
học và tự nhiên thấy ưa thích đời sống
thanh tịnh giải thóat, nhất là khi biết rằng
đời sống ấy có thể giúp ta t́m hiểu chân lư.
Anh chăm chú nghe tôi nói, và cố giấu một nét mặt
u buồn. Anh thở dài thật nhẹ, sợ tôi nghe
thấy. Cuối cùng anh hỏi khẽ:
- Tôi có người bạn cũng muốn xuất gia.
Nhưng bạn tôi không biết muốn đi tu phải có
điều kiện ǵ.
- Bạn anh năm nay bao nhiêu tuổi.
- Cũng trạc tuổi chú và tuổi tôi.
- Có phải anh hỏi điều kiện xuất gia cho
bạn anh không?
- Vâng. Anh trả lời nghe có vẻ ấp úng.
- Bạn anh c̣n đi học?
- Vâng. Nhưng cũng sắp thôi. Bạn tôi học
Đệ nhất, đậu bán phần năm ngoái.
Vậy thưa chú, chú cho biết muốn đi tu, bạn
tôi phải có những điều kiện nào?
Tôi trả lời ngập ngừng:
- Kể ra điều kiện th́ cũng không có điều
kiện ǵ nhiều ....
Rồi đột ngột tôi hỏi:
- Bạn anh có bị thất vọng trong một cuộc
t́nh duyên nào đó không?
Câu hỏi của tôi đến một cách bất ngờ
quá làm anh lúng túng ngập ngừng. Và luống cuống
nữa. Tôi thương hại:
- Bởi v́ nếu bạn anh bị thất t́nh, anh ấy
sẽ không được xuất gia đâu.
- V́ sao thế, thưa chú?
- Bởi v́ bạn anh không thể sống nổi
đời sống của người tu.
- Sao lại không sống nổi?
- V́ đó là một người thiếu nghị lực.
Anh ấy thất t́nh, anh ấy muốn đi tu, th́ cũng
như có một số người thất chí chán nản
khác muốn rời bỏ trốn tránh cuộc đời.
Thất vọng mà chán nản, ấy là không có nghị
lực. Mà đă không có nghị lực, th́ làm sao có thể
sống được cuộc đời của nhà tu
trường kỳ gian khổ?
- Bạn tôi sẽ không sợ cuộc đời gian
khổ.
- Gian khổ đây không phải là một ít cực khổ
thể xác. Gian khổn mà chúng tôi muốn nói đây là
khả năng chịu đựng những thử thách
cố gắng để đạt đến mục
đích của cuộc đời tu đạo. Nếu
bạn anh v́ thất t́nh mà đi tu, th́ sớm muộn ǵ
bạn anh cũng xuất tục mất thôi.
- Xin chú cho biết lư do.
- Trước hết, phải nói rằng bạn anh vào chùa
mang theo cả một tâm trạng đen tối, buồn
nản đến cực độ. Mà như thế là
cả một cái tội. Khởi đầu của một
cuộc đời mà đen tối như thế th́ toàn
thể cái cuộc đời ấy mới như thế
nào? Trong khi người khác vào chùa với một tâm
niệm thành khẩn trong sáng để phát nguyện
sống đời giải thóat th́ bạn anh lại vào chùa
với ư niệm trốn bỏ xa lánh cuộc đời.
Đạo Phật không phải là chỗ dung chứa
những tâm hồn đen tối đó, anh ạ.
- Nhưng đạo Phật che chở cho những tâm
hồn khổ đau.
- Cái đó th́ có. Nhưng che chở bằng nhiều cách.
Chứ không nhận vào đoàn thể tăng già một
phần tử không theo đuổi một mục đích
tăng già.
- Xin chú cho biết mục đích ấy là ǵ?
- Như tôi đă nói với anh, mục đích đó là
giải thoát giác ngộ cho ḿnh và cho những kẻ khác.
Ở đây bạn anh không có mục đích ấy. Bạn
anh chỉ muốn lánh đời mà thôi. Nhưng đạo
Phật đă có ra v́ cuộc đời: tu như chúng tôi là
để đào luyện cho có một căn bản
đạo đức giác ngộ, để trước
hết cứu khổ cho tự ḿnh, sau lại, để
giúp đỡ cho mọi người.
- Biết đâu sau này bạn tôi sẽ học theo
để có được mục đích đó?
- Cái đó chưa thể nói trước. Nhưng nếu
bây giờ bạn anh vào chùa bạn anh sẽ khổ đau
nhiều hơn ở đời nhiều. Sống trong
cảnh thanh tịnh, chúng tôi thấy an lạc và giải
thoát; nhưng bạn anh sẽ khổ sở điêu
đứng v́ cái khung cảnh vắng vẻ thanh tịnh
của chùa. Càng vắng vẻ, bạn anh càng sống
với nội tâm, càng sống với nỗi thất
vọng đau khổ của ḿnh. Rồi th́ mỗi khi nghe
một tiếng chuông, bạn anh lại sầu héo thêm lên
một chút. Chúng tôi nghe chuông th́ lại càng thấy tâm
hồn thanh tịnh, c̣n bạn anh nghe chuông th́ sẽ
thấy toàn sầu thảm, bởi v́ tâm hồn của
bạn anh bệnh hoạn, không lành mạnh như tâm
hồn của những người khác .....
Giờ ngọ. Chú Măn đă cúng Phật xong. Người
khách trẻ rất tiếc phải bỏ nửa chừng
câu chuyện. Nhưng tôi ân cần mời anh ở lại
thọ trai. Mắt anh sáng lên. Bữa ngọ trai hôm ấy
chỉ có ba chúng tôi. Chú Tâm Măn đă chu đáo tô điểm
cho bữa cơm của chúng tôi một món măng hầm mà
chú đă nhờ d́ Tư sửa soạn từ hồi năy.
Ngọ trai xong, Vĩnh (trong bữa cơm chúng tôi đă
biết tên
Vĩnh hỏi:
- Chú đă có đọc cuốn “Thế rồi một
buổi chiều” của Nhất Linh chưa?
Tôi đáp:
- Vâng, có đọc. Anh nhắc tới cuốn ấy
tức là anh đă hiểu. Cô sư nữ của Nhất
Linh cũng đă v́ thất t́nh mà đi tu đấy. Và
sống trong cảnh thanh tịnh, nghe tiếng chuông, cô
đă chẳng thấy tâm hồn êm ả chút nào, mà trái
lại, càng thấy khổ đau tan nát. Thành ra, khi cô
bỏ chùa ra đi ....với một người chiến
sĩ, chúng ta cũng không ngạc nhiên mấy. Nhưng
cũng may đó chỉ là nhân vật tiểu thuyết ....
Có thêm một nhân vật như thế th́ đạo
Phật cũng chỉ lấy làm xấu hổ mà thôi.
Lời nói vô t́nh đó khiến Vĩnh đỏ mặt.
Anh quay đi, làm bộ nh́n về phía tháp chùa. Nhưng chú Tâm
Măn đă tinh ư nhận thấy. Chú nói lảng đi:
- Các thầy chắc hẳn đến chiều mới
về.
Bỗng Vĩnh quay lại:
- Vậy th́ thưa chú, bạn tôi không nên xuất gia.
- Vâng, rất không nên. Bạn anh chỉ nên vùng vẫy
để mau thoát khỏi cái vỏ tâm lư đen tối
đang úp chụp lấy anh ấy mà thôi. Đời
vẫn đẹp, nhưng bạn anh không c̣n thấy
đẹp. Anh thử nh́n chúng tôi. Chúng tôi sống ở
đây một cách vui vẻ, và có thể nói yêu đời
nữa. Chúng tôi có lư tưởng. Lư tưởng ấy là
đạo Phật. Chúng tôi chỉ chán ghét có một
điều. Đó là dục vọng si mê. Chúng tôi muốn
sống với một lư tưởng thật đáng
gọi là lư tưởng. Nghĩa là động lực thúc
đẩy lư tưởng ấy không phải là dục
vọng. Bạn anh cần thoát ra ngoài cái tâm trạng
thất t́nh càng sớm càng hay. Bởi v́ anh ấy có thể
c̣n có lư tưởng của ḿnh và cũng cần phải
lành mạnh để phụng sự cho lư tưởng
ấy.
Chú Măn cười hỏi Vĩnh:
- Thất t́nh mà đi tu th́ có đáng ghét không hở anh?
Vĩnh khẽ đáp:
- Đáng thương th́ phải hơn.
- Thương hại ấy.
- Vâng, thương hại cũng được. C̣n hơn
là ghét. Vậy bây giờ nếu bạn tôi không có ư muốn
đi tu nữa th́ chú có ghét nữa không chú Măn?
- Cái ấy anh hỏi chú Quán.
Tôi cười:
- Cố nhiên là không ghét nữa. Mà trái lại, chúng tôi sẽ
có rất nhiều cảm t́nh. Và nếu anh ấy lại
chịu khó lâu lâu đến chùa để học cho rơ
những chủ trương của đạo Phật, th́
anh em ḿnh c̣n đăi cơm chay là khác nữa đấy.
Vĩnh vui cười:
- Vậy thế nào tôi cũng đem bạn tôi đến.
Bạn tôi chắc sẽ yêu các chú lắm.
Hai ngày sau, Vĩnh đến, nhưng đến có một
ḿnh. Th́ ra bạn của anh và anh chỉ là một
người. Anh đến với một vẻ mặt
tươi trẻ hơn:
- Cám ơn chú đă giải thoát cho tôi ra khỏi một tâm
trạng hắc ám. Lời nói của chú cũng như
đời sống của chú đă đánh bạt đi
rất nhiều những sắc thái buồn nản của
tâm hồn tôi. Hôm ấy trở về, tôi suy nghĩ rất
kỹ về những lời nói của chú. Và tôi thấy
tôi suưt chết đuối trong cái tâm trạng chủ quan
đen tối của tôi. Tôi thấy những câu thơ sau
đây rất đúng và phù hợp với lời khuyên
của chú:
Tandis que tout change pour toi, la nature est la même,
Et le même soleil se lève sur tes jours ....
- Nhưng tôi chưa tin rằng tâm hồn anh đă lành
mạnh ḥan toàn.
- Vâng, nhưng tôi có thể nói là đă thuyên giảm một
cách phi thường. Đă hơn hai tháng nay, tôi khổ
đau điên cuồng ....
- Nhưng bây giờ, anh đă được thấm
nhuần một vài giọt nước dương chi
của Phật. Tôi mong anh học Phật thêm nữa
để thấy cái đẹp siêu thoát của đạo
Từ Bi.
Vĩnh bày tỏ rằng anh đă từng nghe nói về
triết lư siêu việt của đạo Phật. Nhưng
anh chưa được am hiểu một tí ǵ về giaó
lư ấy.
-- Tôi muốn sẽ có được dịp t́m hiểu
đạo Phật nhiều hơn. Sách Việt và Pháp không
có bao nhiều. Chỉ có một cách là học chữ Hán. Lâu
nay tôi có nhiều thành kiến sai lầm quá. Tôi tưởng
đạo Phật là nơi nương tựa của
những tâm hồn khổ đau chán nản.
Tôi khuyên anh học chữ Hán và bảo đảm sẽ bày
cho anh học. Thế là mỗi tuần, anh đến chùa
hai bận. Trong giờ nghỉ ngơi, chúng tôi
thường đưa nhau ra núi chuyện tṛ. Tôi nói cho Vĩnh
nghe về lịch sử đạo Phật, và vai tṛ
Phật giáo trong văn hóa Viêt Nam. Anh say sưa nghe kể
lại những thời đại hưng thịnh của
thủa Lư Trần và đă từng tỏ bày ư kiến xây
dựng lại một nền Phật giáo dân tộc.
- Một ngày kia, anh nói, có thể tôi cũng xuất gia.
Nhưng bây giờ đây, tôi cần cố gắng
nhiều để có một sức học căn bản
về đời và đạo, để sau này có thể
phụng sự cho Phật giáo một cách đắc
lực. Tôi rất mừng khi thấy các chú, bởi v́ các
chú là h́nh ảnh của lớp xuất gia tích cực sau
nầy. Đoàn thể Tăng già, theo tôi, phải t́m
lại đuợc sinh khí của các thời đại Lư
Trần ngày xưa mới đuợc.
Tôi hứa sẽ cố gắng giảng cho anh về
đạo Phật; riêng anh, anh cũng hứa sẽ t́m giúp
tôi những tác phẩm Phật học của Tây Phuơng.
Câu chuyện t́nh duyên của Vĩnh, anh cũng đă có
lần kể lại cho chúng tôi nghe. Nhưng thôi, chuyện
đời ta gác lại, nói ở đây làm chi, phải không
Vĩnh? Đừng ai ṭ ṃ muốn biết câu chuyện
ấy làm ǵ. Chỉ nên biết rằng hiện giờ
Vĩnh rất khá Hán văn. Anh vừa gửi cho tôi một
tập văn mà anh đă dịch trong tạp chí Trí Tuệ
Âm. Theo như anh viết cho tôi, c̣n một năm nữa
tốt nghiệp đại học và anh sẽ trở
về làm việc cho nền văn học Phật giáo.
Người thanh niên có lư tưởng cao đẹp và yêu
đời đó ai ngờ đă chỉ nhờ thấm
nhuần có một giọt nuớc từ bi của Phật
.....
Tâm Quán
(Tác giả Nhất Hạnh khi c̣n là chú điệu)