Hẹn
nhau mùa hoa đào sang năm
Thiền Sư
Nhất Hạnh
---o0o---
Thư pháp (calligraphy) của tôi không xuất
sắc ǵ mấy. Vậy mà tập viết hoài ngó cũng
được. Càng viết, chữ càng ngó được
hơn. Năm ngoái (1999) trong chuyến đi
Vào lễ giáng sinh 1999, nhiều minh tinh màn bạc
nổi tiếng tại Hollywood như Marlon Brando, Jack
Nicholson, Sean Penn ... cũng nhận được những
bức chữ viết của tôi do bạn hữu của
họ hiến tặng. Cả bên
Chắc các bạn ṭ ṃ muốn biết tôi
viết những chữ ǵ. Tôi chỉ viết những
chữ mà khi treo lên người ta có thể thực tập
theo được mà thôi. Ví dụ: "breathe, you are alive"
(thở đi, bạn đang là sự sống mầu
nhiệm), "drink your tea" (uống trà cho thảnh
thơi và hạnh phúc đi bạn, chữ Hán là nghiết
trà khứ ), "the tears I shed yesteday have become rain"
(nước mắt ngày xưa nay đă thành mưa), "breathe
and smile" (thở đi, mỉm cười đi),
"you are not a creation, you are only a manifestation"
(ngươi không phải tạo sinh mà chỉ là biểu
hiện) "present moment, wonderful moment" (an trú trong
hiện tại, giờ phút đẹp tuyệt vời),
"there is no way to happiness, happiness is the way" (có con
đường nào dẫn tới hạnh phúc đâu,
hạnh phúc chính là con đường), v.v.. Bức mà
Phật tử gốc Việt ưa thích nhất là bức
có ba chữ "thở đi con". Ai cũng
muốn thỉnh một bức về treo trong pḥng khách
để khi có chuyện bất an th́ nhớ mà thực
tập, c̣n khi b́nh thường mà thực tập th́ nuôi
dưỡng thêm hạnh phúc đang có. Có những bức
viết trọn một, hai, bốn câu thơ hay cả bài
thơ. Những câu thơ trong truyện Kiều có thể
hiểu theo nghĩa thiền quán cũng rất
được hâm mộ, như câu "bây giờ rơ
mặt đôi ta, biết đâu rồi nữa chẳng là
chiêm bao" hay câu "trời c̣n để có hôm nay,
tan sương đầu ngơ vén mây giữa trời",
hoặc câu "một nhà xum họp sớm trưa, gió
trăng mát mặt muối dưa chay ḷng, bốn bề bát
ngát mênh mông, triều dâng hôm sớm mây lồng trước
sau". Có một cặp tân hôn xin chữ, tôi đă cho
câu "trước sau cho vẹn một lời, duyên ta
mà cũng phúc người phải không?", đổi
một hai chữ cho thích hợp.
Chữ
Hán tôi viết rất ít, bởi v́ hiện giờ ít
người đọc được chữ Hán và thích
treo chữ Hán. Tôi thấy những bức chữ Anh,
chữ Việt hoặc chữ Pháp lộng kính treo lên
cũng đẹp vô cùng, và khi đọc th́ người ta
hiểu liền. Tôi cũng có viết nhiều câu
đối, câu đối chữ Việt, và cả chữ
Âu Mỹ nữa! Có một bữa, tôi thấy ông
đồ xưa của Vũ Đ́nh Liên đă sống
dậy! Ông đồ xưa chỉ viết chữ Nho, ông
đồ xưa nếu bây giờ sống dậy th́
viết được cả chữ Việt và chữ Tây,
và vẫn sử dụng được bút lông mực tàu
như thường. Và ông không phải chỉ dùng giấy
đỏ. Ông dùng giấy đủ màu, nhất là màu
trắng ngà. Bút lông của ông được chế
tạo rất nhiều kiểu, sản xuất ngay cả
ở các nước Âu châu. Tôi thấy nhiều nhà thơ
Việt Nam hiện đại đă viết thơ của
ḿnh thành bức, bằng chữ Việt, có khi viết
bằng bút lông, có khi viết cả bằng bút sắt. Tôi
đă thấy nét chữ của nhiều vị, trong đó
có Vũ Hoàng Chương và
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phụng múa rồng bay
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu
Ông đồ vẫn ngồi đó
Qua đường không ai hay
Gió buồn mơn mặt giấy
Ngoài trời mưa bụi bay
Năm nay hoa đào nở
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?
Tôi muốn nói chuyện đạo Bụt,
đạo Bụt tại châu Á nói chung, và đạo
Bụt tại Việt Nam nói riêng. Đạo Bụt
nếu không được làm mới để có thể
đáp ứng với nhu cầu đích thực của
người thời nay th́ đạo Bụt sẽ từ
từ vắng mặt, nghĩa là sẽ chết, như ông
đồ xưa. Đại sư Thái Hư thấy
được điều đó nên đă hô hào cách
mạng giáo lư, cách mạng giáo chế và cách
mạng giáo sản. Nếu chúng ta chỉ biết
thủ cựu, nếu chúng ta có quá nhiều sợ hăi,
nếu chúng ta chỉ biết củng cố địa
vị th́ chúng ta không thể nào làm mới được
đạo Bụt. Phải giảng dạy đạo
Bụt như thế nào để tuổi trẻ bây
giờ có thể áp dụng được vào trong
đời sống hằng ngày của họ, chuyển hóa
được khổ đau, khai thông được
bế tắc, xây dựng lại được t́nh thâm.
Lễ bái, cầu phước và tín mộ không đủ.
Tuổi trẻ không muốn đến chùa để
chỉ đốt nhang, đốt vàng mă, vái lạy và
tụng những kinh mà họ hoàn toàn không hiểu. Buổi
công phu sáng gần hết là bằng tiếng Phạn, có tính
chất của Mật Tông, mà lại là tiếng Phạn
phiên âm Hán Việt xa lắc với nguyên âm. Buổi công phu
chiều th́ chủ yếu là để cầu sinh Tịnh
Độ. Không mấy ai đọc được và
hiểu được kinh chữ Hán. Vậy mà ta không có
can đảm đem hai buổi công phu dịch ra quốc văn
để hành tŕ. Ta sợ người ta đàm tiếu,
chê bai là bỏ gốc rễ. Ta có bỏ gốc rễ
đâu. Ta chỉ chăm sóc và làm mới cho gốc rễ
thôi, để cho cội cây xưa có được
sức sống mới đâm lên những chồi mới,
nếu không cây sẽ chết. Cách đây chừng vài
trăm năm, người ta đă từng bĩu môi chê
chữ Nôm là quê mùa, là mách qué (nôm na là cha mách qué).
Người ta bảo người đứng đắn
và người trí thức chỉ dùng chữ Hán thôi. Vậy
mà thi hào Nguyễn Du đă sáng tác truyện Kiều bằng
chữ Nôm và đă tạo nên được một
niềm tin lớn cho quốc dân nơi khả năng
tiếng Việt. Không dùng súng đạn và gươm giáo
mà thi sĩ đă xây được thành lũy vững chăi
cho nền độc lập dân tộc. Độc lập
chính trị chỉ có thể bền vững khi có
độc lập văn hóa. Cụ Nguyễn Du là một
ông đồ không bao giờ già, không bao giờ chết.
Hồn của cụ sống măi trong hồn của
người trẻ bây giờ. Bài học đó há không
đủ soi sáng cho chúng ta sao? Con cháu chúng ta bỏ chùa,
bỏ đạo gốc tổ tiên chạy theo những
trào lưu từ ngoài tới, lỗi đó là của ai? Làm
mới đạo Bụt, áp dụng ngay những pháp môn
của đạo Bụt nhập thế (Phật tử
Ông
đồ xưa ơi, xin ông mau mau sống dậy. Cơ
hội đă đến. Xin ông hăy chuẩn bị tái sinh.
Hẹn ông cùng có mặt ở mùa hoa đào năm tới:
Sang năm hoa đào nở
Sẽ thấy ông đồ xưa
Với h́nh hài rất mới
Sống động hơn bao giờ.
Chúng ta không có lư do ǵ để
không thành công.{