PHẦN HAI
Gửi
Thầy Trí Chơn và Đạo Hữu Trần Quang
Thuận để kỷ niệm những ngày phục
vụ đạo pháp và quê hương trong hội nghị
Phật giáo tại Colombo, Tích Lan
Ta là hạt cát ḍng sông
Trôi về biển cả mênh mông đất
trời
Tháng ngày tỏa rộng mù khơi
Nước trong, cát trắng một đời
mênh mang
Ta là một hạt cát vàng
Nằm yên giữa biển muôn ngàn năm sau
Trùng trùng sóng vỗ ḷng đau
Biển ơi, có giữ nguyên màu cát không
Ta là hạt cát biển đông
Đêm ngày thao thức măi trông lối về
Nh́n trăng, thấy rơ đường quê
Mây bay một nẻo gió về một
phương
Ta là hạt cát đại dương
Ṿng quanh trái đất quê hương mịt mù
Ra đi cho đến bao giờ
Ngày về sáng ấy ước mơ chẳng
sờn
Ta là hạt cát cỏn con
Muôn năm thế kỷ sắc son một ḷng
Biển đời vượt hết long đong
Trần gian ai đọc đôi ḍng tâm tư
Băi
biển Colombo chiều 11 tháng 6 năm 1982
Như hoa nở giữa ngày xuân
Như chim hót giữa cơi rừng mênh mông
Ngày Phật Đản rộng vô cùng
Hai ngàn năm trước vẫn không đổi
đời
Vô Ưu hoa nở muôn đời c̣n đây
Ngày xưa về lại chốn này
Sáng nay quỳ xuống chắp tay nguyện
cầu
Ngày Phật Đản nhớ ân sâu
Hương trầm tỏa rộng nhiệm
mầu Pháp âm
Sắc không độ kẻ luân trầm
Kiếp người mộng ảo duy tâm
trường tồn
Cúi đầu ngưỡng lạy Từ Tôn
Mặc cho dâu bể dập dồn thế nhân
Ra đời trong một hóa thân
Ta Bà thị hiện giáng
trần độ sinh
Xin về nhóm lửa tâm linh
Sưởi hồn ấm
lại: Lời kinh sáng này
Trùng trùng điệp
điệp chắp tay
Nhớ ân
Phật độ tháng ngày b́nh an.
Kỷ niệm Phật
Đản 2526
Dấu chân in mặt cát
Người đi mây trông theo
Cuộc đời là sa mạc
Biển đời thuyền
nhổ neo
Mây bay qua thành phố
Trời xuống tận tam quan
Ai ngồi trên bực gỗ
Nh́n kiến ḅ lang
thang
Mở ra Tam Tạng kinh
Ta ngồi đọc một
ḿnh
Trăng soi sao từng chữ
Giữa đất trời
lặng thinh
Thiền sư đi trên
đường
Áo rộng đầy t́nh
thương
Thời gian không níu lại
Cười vang suốt đêm
trường
Anh ngồi trên phiến đá
Sóng nước ngút ngàn dâng
Tôi ngồi bên cạnh đó
Ngàn năm rồi bâng khuâng
July 18/83
Đường
Thấy không, sao rụng lề
đường
Tên ai gắn bó đang
vương kiếp này
Ngh́n năm c̣n đó mây bay
Đôi chân bước măi tháng
ngày nghe đau
Nơi đây sáng chói sắc màu
Nhân gian rộn rịp hồn
đau bao lần
Lại qua những dấu phù
vân
Người ơi, có thấy
tinh thần độc tôn
“Quê nhà khuất bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng gợi buồn
ḷng ai …”
Patrioge Bơkstore, một
chiều tắt nắng 26-4-1978
Do you see the stars fallen down
Whose mane is written on the star?
Thousand years untill now the clouds are
blown
Two legs moving forward forever by day and
night but pain in the heart
Here there are many coloured lights
The noise of people playing
And the soul is suffering underneath
Coming and going leaving the footing like
the cloud
And the inner spirit beckons
The sunset cannot see the homeland
On the river there is much smoke…
Who is sad
Tưởng niệm Giác linh
nhị vị cố HT Thiện Minh và HT Thiên Ân
Đêm nay ngồi đếm sao
trời
Như ta lặng ngắm
những người đi qua
Mênh mông thế giới Ta Bà
Thu về trong một chén trà b́nh
minh
Làm sao đếm hết hành tinh
Trăm năm sau nữa
đạo t́nh c̣n không
Người đi như
chiếc lông hồng
Nắng mưa gởi lại
cánh đồng thời gian
C̣n đây thế giới ba ngàn
Trong tim nhân
loại hân hoan đón chờ
Tọa Thiền đâu thấy bơ vơ
Lang thang từ thuở bao
giờ hay chăng
Đêm rằm ta hỏi ánh
trăng
Ngàn năm về trước
đă tằng chiếu ai
Người đi, trong mấy
năm dài
Xuyến xao ta nhớ bóng hai
đời người
Bổng nhiên ta nở môi
cười
Khói hương mầu nhiệm
rạng ngời
Trùng trùng duyên khởi bên
thềm
Mái chùa xưa
đă lặng yên thuở nào.
Qua Thiền Môn: thấy trời
xanh
Kim Cang kinh tụng chân thành
từng trang
Khói hương quyện,
cảnh mơ màng
Không gian là chiếc y vàng quấn thân
Thiền Môn xưa sạch phong trần
Kim Cang kinh khép trầm luân thoát rồi
Ta từ sanh tử về chơi
Ngồi trên chót đỉnh mỉm cười
với trăng
Thân ta là giải đất bằng
Tâm ta là nước sông Hằng mênh mông
T́nh ta là đóa hoa hồng
Ư ta là cả cánh đồng tâm linh
C̣n đâu nữa Kim Cang kinh
Thiền Môn biến mất mà ḿnh vô ngôn
B́nh minh về ngập hoàng hôn
Kêu lên một tiếng tỉnh hồn ngàn xưa
Los Angeles, mồng 9 tháng 9 Canh
Thân
Không thể làm sao tả hết
lời
Khi chiều thu
vắng bóng chiều rơi
Bao nhiêu thương nhớ
vời mây nước
Ḷng mẹ bao la gởi cuối
trời
Quê cũ ngh́n năm quá phủ
phàng
Mà sao ḷng mẹ ngập không gian
Mùa thu mang
lại niềm vui cũ
Dù mẹ không c̣n giữa thế
gian
Chuông vắng đâu đây xao
động ḷng
Mục Liên sống dậy:
nước sông trong
Phù Tang mây quyện Vu Lan đến
Hiếu hạnh đương về bên cánh song
Lư trí thua rồi với tháng năm
Ôi, t́nh mẹ sáng hơn trăng rằm
Bấy nhiêu ôm trọn t́nh lưu luyến
Đất lạ, Vu Lan về viếng thăm
Tokyo,
Vu Lan Nhâm Dần
Kỷ
niệm sinh nhật Tượng Nữ Thần Tự Do
“Happy Birthday
Happy Birthday Miss Liberty”
Ngọn đuốc dâng lên cao
Như ḍng sữa ngọt ngào
Tự do vào ḷng bé
Trời đẹp nhờ
trăng sao
Ngọn đuốc dâng lên
đây
T́m đến quê hương
nầy
Muôn người tự do
thở
Trong không khí vui vầy
Ngọn đuốc dâng trăm
năm
Đẹp như ánh trăng
rằm
Tự do là sức sống
Qua rồi đời tối
tăm
Ngọn đuốc dâng lên
rồi
Ánh sáng ngập đời tôi
Tự do hồi sinh lại
Hai tay,
dựng xây đời
Ngọn đuốc dâng mênh mông
Tự do là vô cùng
Những ai c̣n kềm kẹp
Xin về một bến sông
Ngọn đuốc của
Nữ Thần
Chiếu sáng khắp toàn dân
Giữa trời nước xanh
biếc
Bàn tay
người tương thân.
Kỷ niệm ngày Viên Tịch
của cố HT. Thích Thiên Ân
Lên chùa từ thuở ấu
thơ
Áo vàng mấy tấm để
chờ từ lâu
Đưa tay
gơ cửa nhiệm mầu
Trăng sao chiếu sáng mái
đầu Thiền Tăng
Người đi tắm mát
sông Hằng
Có, không mộng ảo nói
năng hăo huyền
Tào khê nước chảy
triền miên
Đèn khuya soi thấu
đến miền thong dong
Người đi vào cơi mênh mông
B́nh minh mở cửa ḍng sông mây
vào
Tháng ngày lăng đăng chiêm bao
Trăm năm sau nữa ai nào
nhớ quên
Người đi đến
cơi vô biên
Một ḷng thanh thoát năo phiền
xa bay
Tâm kinh phủ mộng tháng ngày
Sắc không tự tại bàn tay độ người
Người đi giữ măi
nụ cười
Đôi môi nhẫn nại muôn
đời c̣n nguyên
Pháp thân ḥa với nhân duyên
Đêm nay
ngồi tụng
Nh́n ra xa lạ vô cùng
Núi dâng hơi lửa,
người chung mối sầu
Trời xanh mây trắng về
đâu
Con chim viễn xứ qua cầu
chiêm bao
Một ḿnh ta đứng trên cao
Lắng nghe tất cả
rạt rào dưới kia
Nhớ thương rủ áo ra
về
C̣n đây nguyên vẹn bốn
bề tâm tư
Gửi Nguyên Đạt,
để kỷ niệm ngày giă từ
Chà là (Palm tree) đứng
đấy tiễn đưa ai
Sáng tối, hoàng hôn ngă bóng dài
Ngất ngưỡng thân cao nh́n
gió cuốn
Làm sao dựng lại:
đẹp ngày mai
Dù lạ hay quen chẳng
ngại ngùng
Ra đi, xây lại quăng
đời chung
Đôi chân bước măi trên
đường đạo
Lư tưởng mênh mông nguyện
đến cùng
Lên đường chí lớn
nhớ nghe không
Phật giáo Việt
Đă hứa trọn
đời cho Đạo Pháp
Th́ không quên được
nợ non sông
Tiễn biệt hôm nay không
tiễn biệt
Dù xa, ḷng vẫn ở nơi
đây
Quê hương thương
nhớ trên ng̣i viết
Lặng
ngắm thời gian khắc khoải đầy.
Ai hay hoa nở bao giờ
Nhân gian tràn ngập nguồn
thơ thanh b́nh
Xuân về mở cửa tâm linh
Trần gian c̣n đó mới tinh
muôn đời
Cho nhau, cho một nụ
cười
Trên môi nhân loại sáng ngời
t́nh thương
Xuân Kỷ Mùi 1979
Gió vờn qua cây cành
Rung rinh hàng tre xanh
Gió đi không trở lại
Trời xanh mây hiền lành
Hồ thu con
nhạn sang
Nước trong im mơ màng
Trăng treo cao lồng lồng
Bóng nhạn ch́m mênh mang
Ngàn năm không giữ gió
Hàng tre đứng âm thầm
Hồ trong không lưu bóng
Nhạn qua rồi bặt
tăm
Thao thức sao bóng chiều
Hồn Châu Á cao siêu
Ngàn năm ngàn năm vẫn
Như gấm
dệt hoa thêu.
Viết cho Tánh Thiện (Đ.
Phước)
với những buổi công phu
đầy thiền vị
Hôm qua mộng thấy tụng
kinh
Tỉnh ra mới biết chính
ḿnh là trăng
Bao nhiêu cát của sông Hằng
Là bấy nhiêu kiếp đă
tằng tử sinh
Lang thang, nghiệp
chướng, tội t́nh
Con chim nó hót, b́nh minh đến
rồi
Thời gian phủ mộng
đầy nôi
Mỉm cười bé ngủ xa
xôi kiếp nào
Nôi hồng tràn ngập chiêm bao
Mà nay ta đă đi vào trần
gian
Đêm ngày ngồi tụng Kim
Cang
Sắc không mộng huyễn
cưu mang với người
Trong mơ thấy đóa hoa
tươi
Bây giờ tỉnh dậy ta cười với ta
Giang tay đón cả Ta Bà
Ḷng nghe rợn ngợp hằng sa kiếp rồi
Ngày xưa
Giữa ḿnh và bướm ai ngồi ngắm nhau
Bây giờ xuân đến ḷng đau
Ai mang áo cũ bạc màu mùa đông
Cho xin một đóa hoa hồng
Đem về cắm giữa gịng sông cuộc
đời
Hương thơm bát ngát t́nh nguời
Say sưa tụng măi những lời kinh xưa.
Los
Angeles, cuối Xuân Canh Thân
Đây cả non sông c̣n vẹn mới
Đường vừa khai mạc đón
người đi
Đây niềm hoài vọng ngàn thiên giới
Gót ngọc vờn hoa lưu lại ǵ
Đây nắng ban đầu mưa gió dứt
Cỏ cây hớn hở đượm vui
nhiều
Đây người cô quạnh nằm ray rức
Như được ḷng đời đón
ấp yêu
Đây cảnh thanh b́nh đang hé dậy
Muôn chim rộn rịp hót trên cành
Đây vàng, đây bạc vừa t́m thấy
Nhựa sống dâng đầy ngập tuổi
xanh
Đây ánh trăng rằm soi xứ vắng
Đêm dài quên ngủ măi vụt say
Đây hồn dân tộc đang thầm lặng
Theo tiếng chuông ngân vọng tháng ngày
Đây cảnh chia ly vừa hội ngộ
Cảm thông, loan lạc tận bao giờ
Đây niềm giao cảm qua hơi thở
Vũ trụ ch́m trong thế
giới thơ
Đây phố phường trong
ngày Đại Hội
Hát ca vang dội khắp đô
thành
Đây đàn con dại về
bên gối
Ḷng mẹ bao la bát ngát t́nh
Đây nước sông Hương
ngừng đứng lại
Soi h́nh Phật Đản
những năm qua
Đây đoàn rước
Phật đi, đi măi
Mạch sông dâng cao khắp
nước nhà
Đây những sen xinh bừng
nở mạnh
Mừng ngày Phật Đản
thuở xa xưa
Đây đàn chim dại vừa
tung cánh
Sắc nước, trời xanh
vẫn đợi chờ
Đây lá cờ thiên hồn
Phật giáo
Năm màu sắc Phật
lộng muôn phương
Đây hương ḷng thoảng
thềm tôn giáo
Phật Đản: Ngày vui
khắp nẻo đường.
Kỷ niệm ba năm xa quê
hương
Ba năm rồi sống xa quê
Đến ngày Phật
Đản chưa hề dám quên
Ở đây, bàng bạc
hương Thiền
Việt
Ngày xưa dưới cánh hoa
tươi
Hôm nay Thái Tử ra đời
độ sinh
Thế gian c̣n đó ảnh h́nh
Vô Ưu hoa nở tươi
sinh sắc màu
T́nh người vẫn giữ
trước sau
Nhớ ngày Phật Đản
ḷng đau không cùng
Ai mang một mối t́nh chung
Quê Hương, Đạo Pháp
trùng trùng nở hoa
Bây giờ ray rức tâm ta
Bèo mây phận nước, xót xa
phận ḿnh
Thắp lên một nén
hương trinh
Cho ngày Phật Đản
đượm t́nh Việt Nam
Cúi đầu dưới ánh
Từ Quang
Cầu mong Phật độ vô
vàng đó đây
Xa cành chim nhớ thương
cây
Nửa ṿng trái đất mang
đầy tâm tư
Quê hương nhớ tự bao
giờ
Mái chùa, dân tộc, hồn
thơ, ruộng vườn
Ngày Phật Đản: nhớ
Quê hương
Niềm
đau xin gởi mười phương kiếp
người.
Từ thuở ra đi vắng
bóng chùa
Đường đời
đă nhọc chuyện hơn thua
Trong tôi bừng dậy niềm
chua xót
Xao xuyến mơ về lại
cảnh xưa
Thấp thoáng đâu đây
cảnh tượng làng
Có con chim đỏ chạy lang thang
Có hàng tre gợi hồn sông núi
Im lặng chùa tôi ngập
nắng vàng
Có những cây mai sống
trọn đời
Bên hàng tùng bách măi xanh tươi
Nh́n lên phảng phất
hương trầm tỏa
Đức Phật từ bi
miệng mỉm cười
Tôi nhớ làm sao những
buổi chiều
Lời kinh giải thoát vọng
cao siêu
Đây ngôi chùa cổ ngày hai
buổi
Cầu nguyện dân làng sống
mến yêu
V́ vậy làng tôi sống thái b́nh
Sớm khuya gần gũi tiếng chuông linh
Sắn khoai gạo bắp nuôi
dân xóm
Xây dựng tương lai
xứ sở ḿnh
Mỗi tối dân quê đón gió
lành
Khắp chùa dào dạt ánh
trăng thanh
Tiếng chuông thức tỉnh lan xa măi
An ủi dân hiền mọi mái
tranh
Trầm đốt hương thơm bay ngạt ngào
Thôn trên xóm dưới dạ nao
nao
Dân làng tắm gội lên chùa
lể
Mười bốn, ba
mươi mỗi tối nào
Biết đến bao giờ
trở lại quê
Phân vân ḷng gởi nhớ nhung
về
Tang thương dù có bao nhiêu
nữa
Cũng nguyện cho chùa khỏi
tái tê
Chuông vẳng nao nao nhớ
lạ lùng
Ra đi ai chẳng nhớ chùa chung
Mái chùa che chở hồn dân
tộc
Nếp
sống muôn đời của tổ tông.
1949
Nhất
Hạnh tặng
Huyền Không
Giầy thơm
mang mang kho huyền sử
ly nước xanh
cười nét mắt thủy tinh
đă cao vươn từng lớp
sóng bạc đầu
và tảng đá lạnh
gối sương mù
đỉnh cao gió hú
tôi thức dậy chót lưỡi
tê
hạt sương ngọn cỏ
trời khuya
bỗng ánh sánh xuyên ngang
lưỡi gươm lóe
chớp giật
những đám mây chạy mau
phương đông giục giă tiếng kèn
chiếc áo tơi năm nào
gió đuổi lá bay …
nét bút anh
màu nâu.
Trên cành tay nám
mầu sương gió
Màu nâu
Trên đồng ruộng năm
nào mồ hôi tưới lúa
giờ phút này tinh cầu luân lạc
giữa trời cao
lay chuyển cánh chim bằng
không gian từng vũng
toé tung nổ vỡ
một mặt trời đang ngụp
lặn ngoài kia
kính như mắt đỏ
ống kính tôi thu h́nh tiền sử
then cửa đă vừa bỏ
lỏng
vạn kiếp xưa từng gài
nẻo tuơng lai
sáng nay lôi ra, bên rừng chim hót
em thoát về
trên ngơ biết
những búp tay chồi non, nụ hoa
đọt mướp
níu không gian
bàn tay
bàn tay nâng chiếc đũa
người nghệ sĩ tài ba
lùa vũ trụ âm thanh
về ngưng tụ
vào đêm không tịch tịnh
chói!
lần đầu tiên đôi mắt
trẻ thơ vào đời
nụ cười trong mắt
bà mẹ quê
củ hành búi tóc
lá tre chiều gom đốt
không gian um khói ấm
Bụt cười sau mây
hiền dịu
đêm nay tṛn trăng.
Phạm
Xuân Đài
Tôi
cảm thấy ngại ngùng khi định viết về
thơ của thi sĩ Huyền Không. Không phải tôi không thích
thơ, trái lại là đàng khác, nhưng đây là những
bài thơ nhuốm mùi thiền, mà tôi lại chẳng có
một tŕnh độ nào về thiền cả. Nhưng
rồi tôi lại tự nhủ: sao lại phân biệt
thơ thiền và thơ không thiền. Trên hết và muôn
đời, thơ là thơ, lo việc chuyển tải các
trạng thái đặc biệt của tâm hồn con người,
với một ngôn ngữ riêng nhằm gây hiệu quả
tối đa cho mục đích của nó. T́nh yêu hay tôn giáo
cũng chỉ là các trạng thái của tâm hồn
người hướng về các đối tượng
khác nhau, nhưng khí thế hiện ra thơ chúng phải
được b́nh đẳng: phải qua các cửa
nghệ thuật để tự giới thiệu ḿnh.
Người đọc thơ có cái sung sướng là không
cần biết ḿnh đă yêu chưa hoặc có kinh nghiệm
ǵ về thiền định hay không mà vẫn cứ
đọc thơ t́nh hay thơ thiền; vần đề
là những bài thơ ấy có đem lại ǵ cho anh ta hay
không chứ không phải anh ta phải đem lại ǵ cho
những bài thơ ấy.
Vậy th́,
thôi sẽ bắt đầu từ mùa Xuân, mùa nở
đầu cho một chu kỳ sinh
tử. Từ những năm thanh xuân của đời
ḿnh, nhà thơ Huyền Không đă cảm nhận mùa Xuân
như sau:
Ô hay Xuân
đến bao giờ nhỉ
Nghe tiếng
hoa khai bổng giật ḿnh
Sáng nay
thức dậy choàng thêm áo
Vũ
trụ muôn đời vẫn mới tinh.
Vẫn là cái
giật ḿnh mang tính cách khám phá của muôn thuở của
tuổi trẻ đối với chuyển biến của
đất trời, nhưng tác giả đă có đầy
đủ sự già dặn và nhạy cảm tinh vi của tâm thức. Nghe được
tiếng hoa đang nở và giật ḿnh v́ sự kiện
ấy của mùa Xuân không phải là tài năng thính tai và
mẫn cảm của đời thường mà phải là
biểu hiện của một khối tâm linh trong suốt
lung linh đang mở ra thế giới và cuộc
đời với những ước hẹn cao
thượng. Khả năng nh́n thấy, với mùa Xuân, “Vũ
trụ muôn đời vẫn mới tinh” là một
khả năng lạc quan và trong sáng, khả năng của
cải đổi và của niềm an lạc. Khẩu khí của bài tứ tuyệt vịnh Xuân
từ tuổi thanh xuân này đă mang dáng dấp triết
học và ẩn dụ của những bài tứ tuyệt
đă được ngâm nga dưới mái chùa Việt
Nhiều
năm về sau, mùa Xuân vẫn gây cảm hứng nơi thi
nhân như thủa nào, nhưng ư tứ rơ rệt thẳm sâu
hơn, lời lẽ dậm đà hơn, chứng tỏ
bước đi chín mùi của thời gian trên tâm hồn
thơ cũng như tâm hồn đạo:
Sương
Xuân rải xuống sơn hà
Ḷng
đêm xa vắng mở ra nhiệm màu.
Sự
hiền ḥa của Phật giáo đă thấm nhập vào tâm
hồn dân tộc Việt
Trong một
làng Việt Nam nếu đ́nh là khu hành chánh tinh thần th́
chùa là nơi tỏa bóng mát tâm linh, là môi trường hoàn
toàn tự giác để tâm hồn nghỉ ngơi và hoàn
thiện chính ḿnh.
Văn học
cận đại Việt Nam có một số tác phẩm
văn xuôi đề cập về sinh hoạt chùa chiền
như Hồn Bướm Mơ Tiên, Tiêu Sơn Tráng Sĩ của
Khải Hưng, Lên Chùa của Thiện Sĩ v.v…, nhưng
về thơ th́ bài Nhớ Chùa của Huyền Không có
lẽ là bài đầu tiên có tầm vóc về đề tài
này. Thoạt đọc Nhớ Chùa ta dể liên
tưởng đến các bài thơ mang nặng t́nh tự
quê hương của Đoàn Văn Cừ (Chợ Tết,
Đám Cưới, Mùa Xuân, Đám Hội) hay Tế Hanh (Quê
Hương, Lối Con Đường Quê) mô tả một
cách sinh động các sinh hoạt và t́nh cảm b́nh dị
ngàn đời của nông thôn Việt Nam. Riêng Đoàn
Văn Cừ, sau khi tả các hoạt cảnh của
hội hè bao giờ cũng kết thúc với bóng
…Một lúc sau
khi tới chổ ṿng quanh
Nếp chùa
trắng in h́nh trên trời thắm
Th́ cả
bọn dần dần cùng khuất lẩn
Sau
trái đồi lấp lánh ánh sương ngân.
(Đám
Cưới Mùa Xuân)
…Khi chuông
tới bên chùa văng vẳng đánh
Trên con
đường đi các làng hẻo lánh
Những
người quê lũ lượt trở
ra về …
(Chợ
Tết)
Vệt tháp
trắng in dài trên đồng vắng
Tiếng chuông
tối nhặt khoan trong yên lặng
(Đám
Hội)
Như
muốn khẳng định rằng cái nền không thể
thiếu được trong đời sống Việt
Thấp thoáng
đâu đây cảnh tượng làng
Có con
đường nhỏ chạy lang thang
Có hàng tre
gợi hồn sông núi:
Yên lặng,
chùa tôi ngập nắng vàng
Có những cây
mai sống trọn đời
Bên hàng tùng bách
măi xanh tươi
Nh́n lên
phảng phất hương trầm tỏa
Đức
Phật từ bi miệng mỉm cười.
Sinh hoạt
tôn giáo cũng như chốn tu hành tại thôn quê không gây
ấn tượng như các loại hội hè đ́nh
đám hoặc các hoạt cảnh làm ăn năng
động, nhưng Huyền Không đă đưa ra
được t́nh cảm đằm thắm của dân
làng đối với ngôi chùa của ḿnh, không mạnh
mẽ sắc cạnh nhưng nhu ḥa và lan tỏa rộng
như một làn hương trầm. Đó là
điều mà h́nh như rất ít ng̣i bút văn học nào
của nước ta đă làm được. Có
thể đă có những thiên khảo luận dày thuyết
phục rằng Phật giáo đă vào Việt Nam rất
sớm và ảnh hưởng sâu đậm đến
tư tưởng Việt Nam ra sao, nhưng điều này
th́ khác hẳn:
Tôi nhớ làm
sao những buổi chiều
Lời kinh
giải thoát vọng cao siêu
Đâu ngôi chùa
cổ ngày hai buổi
Cầu
nguyện dân làng sống mến yêu.
bởi v́
những buổi chiều êm đềm như thế,
những lời kinh trong ngôi chùa cổ như thế, t́nh
cảm mến yêu của dân làng như thế đều là
các thực tại sống, tồn tại sâu trong thôn quê và
sâu trong kư ức mỗi người chúng ta như từng
tồn tại như thế đă hàng ngàn năm.
Sau các
triều đại đầu của thời đại
tự chủ, đạo phật đă thôi đóng vai
quốc giáo, nhưng vẫn tiếp tục thấm sâu vào
các mạch ngầm của đời sống tiếp
tục góp phần tạo nên tâm hồn và phẩm cách
của con người Việt
Mái chùa che
chở hồn dân tộc
Nếp
sống muôn đời của tổ tông
Th́ có thể
gây ra những tranh luận về lư trí trong một quốc
gia trên nguyên tắc có nhiều niềm tin khác nhau về tôn
giáo, nhưng về t́nh cảm, được điều
khiển một cách kín đáo bởi vô thức, th́ chúng ta
thấy điều đó hầu như là tự nhiên. Có những nơi không nên vận dụng lư trí vào
v́ nó chẳng được việc ǵ cả, như ở
đây chẳng hạn, một câu thơ về hồn dân
tộc th́ nên lấy hồn ta mà cảm ứng nó vậy.
Khi đọc một câu thơ lên mà nghe ḷng ta xôn xao rung
động th́ đúng là gặp phải mạch ngầm
đă chảy miên viễn tự thâm sâu trong mỗi chúng ta
tự đời năo đời nào. Nhớ Chùa chính là
nhớ nổi niềm ấy đă nằm sâu trong hồn
dân tộc và dài dọc theo ḍng lịch
sử.
Tu hành là
một kinh nghiệm riêng tư. Nhưng
một tâm hồn đạo hạnh có cách tỏa sáng riêng
của nó mà thi ca có lẽ là phương tiện chuyển
tải hữu hiệu nhất.
Ai xây
đời trong tưởng tượng
Ai dệt
đời ngoài muôn hướng
Ai khóc
Ai than
Và ai buồn
v́ nắng đời chưa chớm
T́m đâu ra
một sớm
Cho loài
người tắm gội ư tươi xinh
(T́nh Nhân
Loại)
Hạnh
nguyện lớn lao ấy đă
được tác giả t́m thấy giải pháp thực
hiện trong đạo Phật:
Hai bàn tay
Hăy dựng nên
tháng ngày
Hai bàn chân
Hăy đi trên
đường dài trái đất
Khắp
năm châu
Sống trong
ḷng từ bi Đức Phật
Ngọt ngào
như mật
T́nh nhân
loại thương nhau
(T́nh Nhân
Loại)
Không những
“t́m thấy giải pháp”, chính tác giả thực hiện
giải pháp ấy: người là một tu sĩ. Chính cái
tư cách vừa là thiền sư vừa là thi sĩ đă
tạo ra một ngưỡng cửa trong thi ca của tác
giả: bên này là tiếng nói của đời
thường, bên kia là ngưỡng cửa là tiếng nói
của kinh nghiệm và cảm hứng thiền định
- một vùng đất lạ nhưng đầy quyến
rũ đối với “người phàm”.
Trong hơi
thở ngồi yên nh́n vạn kiếp
Nghe
đất trời kể lại chuyện tiền thân
(Tĩnh
Tọa)
Khả
năng của định lực được hé mở
nằng ngôn ngữ thi ca! Thở …ngồi yên …nh́n thấy
…nghe thấy …Rồi ta rón rén tiếp nhận một kinh
nghiệm khác:
Đêm yên
vắng ngồi yên nh́n quá khứ
Thác trên cao
đổ xuống măi trong đầu
Nước
cứ chảy, tư tưởng dài lữ thứ
Thời gian
nào do dự hỏi ta đâu
(Tĩnh
Tọa)
Cuộc hành
tŕnh đầy riêng tư của tâm và ư, cả tác
động của thời gian trong trạng thái ấy,
đă được tác giả tiết lộ một
phần…Chúng ta chờ đợi dẫn đi vào nhiều
nẻo đường mới lạ khác, nhưng bỗng
hành tŕnh chấm dứt ở một chổ ta không ngờ
nhất:
Ta không
kiếm tâm ḿnh mà bỗng thấy:
Ḱa, đóa
hồng đang nở dưới trăng sao
(Tĩnh
Tọa)
Ta h́nh như
không hiểu lắm sự thể như thế là thế
nào, nhưng nếu diển đạt cảm tưởng
tức thời của ḿnh, th́ sẽ nói: một kết thúc
rất thiền! Và cũng rất thơ.
Vâng, tức thời tức chưa kịp suy
luận, và đó chính là cái mà nghệ thuật thi ca của
thiền tư thi sĩ đem lại cho tâm hồn và
khiếu thưởng ngoạn của ta vậy.
Trạng thái
đạt đạo của một người tu hành
dĩ nhiên không thể chia xẻ bằng ngôn ngữ
thường cho chúng ta được, nhưng bài thơ
Đạt Đạo của Huyền Không quả là
một bài thơ đẹp, vừa về ư và lời,
đẹp ở cả khả năng đưa ta lên cao
một bậc khỏi những dây nhợ vướng víu
của đời thường.
Qua thiền
môn thấy trời xanh
Kim Cang kinh
tụng chân thành từng trang
Khói
hương quyện cảnh mơ màng
Không gian là chiếc y vàng
quấn thân
Tuy là bốn câu tả cảnh tu tập chăm
chỉ thường nhật ở chùa nhưng đă có
sự chuẩn bị cho một vượt thoát: mảnh
trời xanh trong hoàn cảnh này đă là một cái ǵ là
lạ, khói hương thường lệ đă
được chủ thể thấy giữa ḿnh và không
gian bao quanh không c̣n ranh giới, không gian rộng lớn có
thể thu hẹp lại quấn quanh ta vừa bằng cái
áo của ta, hoặc là chính ta trở thành rộng lớn
mênh mông trong không gian để mặc vừa cái áo rộng
lớn ấy . Tâm thức đă đạt trạng thái
chuẩn bị …
Thiền môn xưa sạch phong
trần
Kim Cang kinh khép trầm luân thoát
rồi
Ta từ sanh tử về
chơi
Ngồi trên chóp đỉnh
mỉm cười với trăng
Điều ấy đă xảy ra. Cuộc
“về chơi” đă tới đích. Không biết tự bao
nhiêu kiếp đi lạc vào cơi sinh tử, không biết
đă bao nhiêu lần “người đi trong không gian
nhịp xe uốn ṿng tử sinh” (*), bây giờ ta đă t́m
thấy quê cũ yên vui rũ sạch lầm than.
Người đă thầy lại bản tâm. Trạng thái
sau cùng là sẽ không c̣n chùa, không c̣n kinh, bặt ngôn ngữ,
tất cả chỉ là một sự bừng sáng tuyệt
đối của một ngày mới vừa rạng xóa tan
cơn mê đời đời kiếp kiếp của quá
khứ:
C̣n đâu nữa Kim Cang kinh
Thiền môn biến mất c̣n
ḿnh vô ngôn
B́nh minh về ngập hoàng hôn
Cười lên một tiếng
tỉnh hồn ngàn năm.
Sau khi đọc câu “Cười lên một
tiếng tỉnh hồn ngàn năm” tôi cũng thấy “đạt”
rồi, không c̣n muốn viết thêm về các bài khác
nữa, mặc dù c̣n nhiều bài tôi rất thích. H́nh như
đă đến chổ trọn vẹn. Qua mười sáu
câu thơ của Đạt Đạo, thi sĩ thiền
sư đă dẫn dắt và truyền cho tôi phần nào cái
cảm giác “tỉnh hồn” – đó có lẽ là điểm
cao nhất mà một bài thơ tạo được
nơi nguời đọc nó. Và thế là đủ, tôi xin
khép lại nơi đây cảm nghỉ này.
Trên đây tôi không dám viết về tác giả
Huyền Không, đúng ra tôi chỉ viết về tôi khi
đọc tác giả ấy, mà đọc cũng không
trọn vẹn. Như thế lại hơn: đừng
nên mang tham vọng làm những việc lớn lao quá sức
ḿnh.
Sàig̣n, Mùa Phật Đản Nhâm Th́n